Ervaringskennis belangrijke bron voor hulpverleners en beleidsmedewerkers
Interview met ervaringsdeskundige Marc Mulder over de Ervaringsraad
Steeds meer organisaties willen ervaringsdeskundigen benutten. Maar hoe doe je dat? Ervaringsdeskundige Marc Mulder zette voor het Expertisepunt Basisvaardigheden een ervaringsraad op met zes mensen met ervaringskennis. Hoe pakt hij dit aan? ‘Het creëren van een open veilige sfeer is essentieel om veel informatie te krijgen.’
Hulpverleners, kenniswerkers en beleidsmedewerkers bij de landelijke en gemeentelijke overheden steken veel energie in het aanpakken van sociale problemen en het doorvoeren van veranderingen. Maar vaak blijven resultaten achter bij verwachtingen. Volgens Marc Mulder komt dit vooral omdat zij geen ervaringsdeskundigen en mensen met ervaringskennis betrekken bij het formuleren van het probleem. Terwijl het juist zo belangrijk is te weten wat de doelgroep beleeft, hoe ze dat beleeft en wat zij daarvan vindt. Mulder: 'Ervaringskennis van mensen is voor kenniswerkers, beleidsmedewerkers en hulpverleners écht nodig als ze een probleem gaan aanpakken of een verandering doorvoeren.'
Tegelijkertijd zijn mensen met ervaringskennis zich niet altijd bewust van waarom en hoe ze dingen doen, waar ze tegenaan lopen en hoe ze daarmee omgaan, zegt Mulder. 'Daardoor is die ervaringskennis niet altijd makkelijk boven tafel te krijgen. Zeker niet omdat kenniswerkers, beleidsmedewerkers en hulpverleners denkkaders hebben die vaak niet aansluiten bij de beleving van mensen voor wij zij zich inzetten.'
Mulder is voorzitter van de Ervaringsraad van het Expertisepunt Basisvaardigheden. In dit Expertisepunt werken Movisie en Stichting Lezen en Schrijven samen. Het is een plek voor kennis, inspiratie en samenwerking voor iedereen die zich inzet voor mensen met beperkte basisvaardigheden. Denk aan lezen, schrijven, rekenen en de omgang met digitale middelen. Het Expertisepunt krijgt belangrijke input van de Ervaringsraad.
Toen Mulder als senior ervaringsdeskundige in de schuldhulpverlening bij Movisie kwam werken, vond hij aanvankelijk lastig aansluiting bij de kenniswerkers. 'Ik ervoer een grote kloof tussen de taal die zíj spraken en die ikzelf sprak. Hun taal zat vol begrippen die ik niet kende en wat zij bespraken was voor mijn gevoel niet echt concreet. Daarover stelde ik vragen.'
'Dat Mulder meedacht vanuit zijn eigen ervaringen, zette de kenniswerkers van Movisie aan tot reflectie. Waren ze eigenlijk wel goed bezig en sloot wat ze deden wel aan bij de mensen voor wie zij zich inzetten? Movisie vroeg Mulder een ervaringsraad op te zetten en het Expertisepunt Basisvaardigheden van advies te voorzien. Anderhalf jaar geleden kwam de Ervaringsraad voor het eerst bijeen.'
'Ik wil de kloof tussen mensen met ervaringskennis en onderzoekers en beleidsmedewerkers dichten'
Wat wil je met de Ervaringsraad bereiken?
Mulder: 'Er zijn veel ervaringsverhalen maar de mensen met ervaringskennis zelf worden amper gehoord. Ik wil dat leden van de Ervaringsraad ruimte krijgen om hun verhaal te doen en dat onderzoekers, beleidsmedewerkers en hulpverleners daarnaar luisteren. Dat zij die verhalen op een juiste manier interpreteren en er conclusies aan verbinden voor hun werk. Daarmee wil ik de kloof tussen mensen met ervaringskennis enerzijds en onderzoekers, beleidsmedewerkers en hulpverleners anderzijds dichten, zodat mensen om wie het gaat krijgen wat zij nodig hebben.'
Hoe ziet de Ervaringsraad eruit?
'Het is een groep van zes mensen met verschillende achtergronden die zelf ervaren hebben wat het is om te leven met minder ontwikkelde basisvaardigheden. We komen vier tot zes keer per jaar bijeen om persoonlijke ervaringen uit te wisselen en het Expertisepunt Basisvaardigheden te adviseren. Het doel van de Ervaringsraad is om de ervaringen van deze mensen echt te laten meetellen. Leden van de Ervaringsraad lopen in het dagelijkse leven vaak tegen situaties aan waarin basisvaardigheden van belang zijn. Zij moeten daarmee leren omgaan, en zijn daarom een belangrijke bron van kennis.'
Tekst gaat door onder de foto.
Bovenste rij: Marchien Brinksma, Jamal Nayab, Yvonne Geers, Dirk-Jan Scharrenburg
Onderste rij: Senait Tekie, Sonila Aman
Hoe heb je de Ervaringsraad opgezet?
'Vanuit een brede invalshoek heb ik gezocht naar mensen voor de Ervaringsraad. Daarvoor legde ik contact met allerlei organisaties die werken met mensen met beperkte basisvaardigheden. Met een zeer diverse selectie van deze mensen voerde ik gesprekken. Uiteindelijk vond ik drie mensen met een Nederlandse achtergrond en drie mensen met een migratieachtergrond die al dan niet hun eigen taal kunnen lezen en schrijven.'
Wat is jouw rol als voorzitter?
'Tijdens onze bijeenkomsten ga ik met de leden van de Ervaringsraad in gesprek over onderwerpen waar medewerkers van het Expertisepunt Basisvaardigheden meer over willen weten. Om te zorgen dat de vragen niet te abstract zijn, leggen we ze concrete voorbeelden voor die aansluiten bij hun leefwereld. Daarover gaan zij dan onderling in gesprek. Wat maken zij zelf mee op dat specifieke terrein en wat helpt hen daarbij wel of niet?'
'Ik zorg dat iedereen in de Ervaringsraad aan bod komt en zich vrij voelt te vertellen vanuit de eigen ervaringen. Om dat te bereiken moet iedereen zich eerst veilig, vertrouwd en erkend voelen. Daarom trek ik veel tijd uit voor wat bij iedereen persoonlijk speelt, zodat duidelijk wordt wat hij zelf bewust of onbewust belangrijk vindt. Zo blijkt bijvoorbeeld dat het voor mensen die de Nederlandse taal niet kunnen lezen, het lastig is de Jaarbeursuitgang van het Utrechtse station te vinden omdat dat alleen met letters staat aangegeven.'
'Ik luister met veel geduld naar wat de leden inbrengen. Vervolgens tast ik af wat passende vragen zijn waar het Expertisepunt Basisvaardigheden iets mee kan. Bij de bijeenkomsten zit ook een onderzoeker. Na de bijeenkomst bespreken wij wat er tijdens de bijeenkomst is gezegd, wat ons opviel en welke inzichten we willen delen met collega's van het Expertisepunt. Ook zaken die de leden ongevraagd naar voren brachten zijn belangrijk. Het kan het Expertisepunt helpen in een andere richting te denken.'
Wat gaat goed en wat gaat minder goed binnen de Ervaringsraad?
'Omdat er een open en veilige sfeer is, kunnen de deelnemers zonder fricties discussiëren en respectvol en open naar elkaar zijn. Daardoor komt er veel bruikbare informatie uit de gesprekken. Maar we hebben in de Ervaringsraad ook mensen nodig met bijvoorbeeld een taalontwikkelingsstoornis die kunnen vertellen wat voor gevolgen dit voor hen heeft. Wat doet het met hen als ze overal worden aangespoord de taal te leren en dat niet kunnen? En wat kunnen wij doen om als samenleving inclusiever te zijn voor mensen met beperkte basisvaardigheden?'
Wat adviseer je organisaties die met ervaringsdeskundigen willen werken?
'Dat is afhankelijk van wat een organisatie ermee wil bereiken. Als ze bijvoorbeeld verbinding wil leggen met een bepaalde groep inwoners, wil weten wat haar beweegt en wil aansluiten bij wat zij wil, dan werkt het opzetten van een ervaringsraad prima. Dan raad ik aan mensen met die specifieke ervaringskennis bijeen te brengen onder leiding van een ervaringsdeskundige. Maar als je bepaalde ervaringskennis wilt gebruiken voor het opzetten van beleid, dan zou ik een ervaringsdeskundige in dienst nemen die de gewenste ervaringskennis ophaalt bij burgers.'
Hoe vind je mensen met ervaringskennis?
'Dat is afhankelijk van wat je doet en waar je ze voor wil inzetten. Veel mensen met ervaringskennis doen vrijwilligerswerk om anderen met hun kennis te helpen. Zoek daarom bij vrijwilligers in of buiten je organisatie. Organisaties beseffen vaak niet hoeveel kennis en ervaring vrijwilligers hebben.'
'Zorg dat iedereen binnen jouw organisatie weet wat een ervaringsdeskundige is'
Wat moet je weten als je als organisatie ervaringsdeskundigen wil inzetten?
'De vraag naar ervaringsdeskundigen neemt toe maar er zijn, behalve in de ggz, nog niet veel organisaties die ermee werken. Vaak weten ze niet goed hoe ze het moeten aanpakken. Wil je een ervaringsdeskundige inzetten, zorg dan dat iedereen binnen jouw organisatie weet wat een ervaringsdeskundige is, wat ervaringskennis is, waarop dat is gebaseerd, wat de waarde ervan is en wat de organisatie ermee wil bereiken. Anders ontstaan er makkelijk misverstanden en moeten ervaringsdeskundigen continu uitleggen wat ze doen.'
'Zorg er ook voor dat iemand binnen je organisatie stáát voor de ervaringsdeskundige en het belang ervan intern uitdraagt. Een ervaringsdeskundige moet bij die persoon terecht kunnen met vragen en kunnen benoemen waar hij tegenaan loopt. Het beste is om met meerdere ervaringsdeskundigen te werken of de ervaringsdeskundige in contact te brengen met ervaringsdeskundigen buiten je organisatie, zodat ze met elkaar intervisiebijeenkomsten kunnen organiseren.'
Lees ook dit artikel over de Ervaringsraad
Movisie heeft een nieuwe handreiking gepubliceerd over hoe je een kwartiermaker op het gebied van ervaringsdeskundigheid inzet. Bekijk hier de handreiking.
Tekst: Karin van Lier
