Grijze Koppen Orkest: ‘We brengen mensen bij elkaar door middel van muziek’
Door middel van muziek mensen bij elkaar brengen en eenzaamheid verminderen. Daar werkt het Grijze Koppen Orkest al 10 jaar aan. In oktober 2022 werd deze interventie door een onafhankelijke commissie van Movisie beoordeeld als Goed Beschreven en opgenomen in de databank effectieve interventies tegen eenzaamheid. Welke methodiek gebruikt het orkest en wat heeft deze beoordeling hen gebracht? We gingen in gesprek met Judith Lodewijks, directeur van Fort van de Verbeelding, de organisatie achter het Grijze Koppen Orkest.
Het ontstaan van het orkest
Fort van de Verbeelding organiseert al 21 jaar onder andere schoolbrede muziekprojecten in het basisonderwijs. 10 jaar geleden werd het Fort benaderd door een ouder op het schoolplein. Lodewijks vertelt: ‘Er kwam een moeder naar ons toe die in een verzorgingstehuis werkte. Ze had net Het Schoolpleinorkest gezien en vroeg zich af of we zoiets ook zouden kunnen toepassen bij haar ouderen.’ Het Grijze Koppen Orkest is dus echt ontstaan door een vraag uit de praktijk. Inmiddels zijn er al 28 orkesten door het hele land opgezet.
De methode
Het Grijze Koppen Orkest brengt mensen bij elkaar door middel van muziek. ‘We hebben als doelgroep ouderen, maar er haken ook mantelzorgers, vrijwilligers en professionals uit welzijn en zorg aan.’ Daarnaast zijn er een aantal orkesten in verschillende buurten opgezet. Hierbij haken ook veel buurtbewoners aan.
Fort van de Verbeelding zet het Grijze Koppen Orkest duurzaam op, in de zin van bestendiging. Dit doen ze door 30 repetities aan te bieden. Na deze 30 repetities zetten ze een stap terug om het orkest zelfstandig te laten worden. ‘We hebben tijdens het opzetten van het orkest veel contact met sleutelfiguren. Daarnaast leiden wij de nieuwe orkestleider op. Die neemt het project over. Deze orkestleider heeft naast muzikale ook veel sociale tools nodig om de mensen te begeleiden. ‘Er is veel verschil in muzikaal niveau binnen het orkest. Hier moet de orkestleider rekening mee houden. Zo zijn er mensen die al heel veel muziek gemaakt hebben en mensen die dat nog nooit gedaan hebben. Deze mensen moet je allemaal kunnen bedienen en uitdagen.’ Er zijn geen randvoorwaarden voor deelname aan het orkest. ‘We nemen onze laagdrempelige Fort-instrumenten mee naar de locaties.’
Bekijk de interventie in de databank
Je bent nooit te oud om te leren
Lodewijks ziet dat deelnemers echt opbloeien tijdens de repetities. Ook nemen er regelmatig mensen deel aan de orkesten die al veel muzikale ervaring hebben. ‘Zo kwam er bijvoorbeeld een keer een man verlegen en schoorvoetend binnen. Na een aantal weken bleek dat hij al een hele muziekcarrière heeft gehad. Door de ouderdom durfde hij niet meer te spelen. Er is schaamte bij sommige mensen. Wij nodigen zo’n man dan uit om zijn instrument weer te pakken en erop te spelen wat hij wel nog kan. Zo zetten wij mensen weer in hun kracht.’
Jouw interventie in de databank
Heb je een interventie ontwikkeld die ook door andere organisaties kan worden ingezet? We nodigen je van harte uit om deze interventie bij ons aan te melden.
Bij iedereen die deelneemt aan het orkest ziet Lodewijks een groei. ‘Ook mensen die bijvoorbeeld dementie hebben groeien en worden echt beter, dat is mooi om te zien.’ Vanuit de Fortmethode wordt gewerkt met wat mensen wél kunnen. ‘We werken heel belonend en dat vinden mensen fijn.’ Er is ook veel ruimte voor ontspanning. De deelnemers raken echt verbonden met elkaar. ‘Er ontstaan communities, kleine gemeenschappen en vriendschappen.’ Lodewijks ziet ook dat de deelnemers trots zijn om onderdeel uit te maken van het Grijze Koppen Orkest. ‘Sommige mensen zeggen ‘Ik ben het Grijze Koppen Orkest’. Je bent echt met elkaar samen, het middel is dan muziek, muziek is zo universeel, dat overstijgt alles. We hebben het met de mensen niet over eenzaamheid. Maar dat we het bestrijden is wel een neveneffect.’
'We werken heel belonend en dat vinden mensen fijn'
Een objectieve beoordeling
Lodewijks was betrokken bij het proces van erkenning van de interventie. ‘Movisie gaf hele fijne feedback gedurende het traject. Door de erkenning hebben we nu een objectieve beoordeling. Als we bijvoorbeeld een subsidie aanvragen hoef ik niet alles meer in mijn eigen woorden uit te leggen. Ik laat nu gewoon onze erkenning zien.’
Nieuwe ronde eenzaamheidsinterventies expliciteren en begeleiden naar erkenning
In 2022 is de subsidieoproep 'Eenzaamheidsinterventies expliciteren en begeleiden naar erkenning' opengesteld. De subsidie is onderdeel van het ZonMw-programma Versterking aanpak eenzaamheid. Het doel van deze subsidie is dat sociale interventies de werkzaamheid op het verminderen van eenzaamheid expliciteren en tegelijkertijd nemen zij deel aan het aan een erkenningstraject en zetten stappen voor toelating tot de Databank Effectieve sociale interventies. Dit draagt bij aan de ontwikkeling, verspreiding en het overdraagbaar maken van kennis over eenzaamheidsinterventies en eenzaamheid. Zo wordt nog beter zichtbaar wat werkt in de aanpak van eenzaamheid. Inmiddels zijn 9 interventies bezig met de uitvoering van deze subsidie. Lees hier waar de interventies mee bezig zijn in deze ronde.
Deze 9 interventies volgende de eerste interventies op uit de ronde subsidieronde 'Beloftevolle eenzaamheidsinterventies op weg naar erkenning' uit 2021. In deze ronde werden vier succesvolle, bestaande en sociale interventies ondersteund bij de duurzame kwaliteitsontwikkeling: Mijn Verhaal, Creatief Leven, Grijze Koppen Orkest en Sociaal Vitaal en Sociaal Vitaal in Kleur. De projecten werkten toe naar het goed beschrijven en/of theoretisch onderbouwen van hun interventie om deze voor te leggen voor erkenning bij één van de databanken voor erkende interventies (Databank Effectieve sociale interventies of Kennisbank Sport & Bewegen).
