Hoe bereiken en betrekken we ouderen?
Praktijkvoorbeelden uit Almere, Ouder-Amstel en Harderwijk
Hoe kunnen ouderen op een fijne manier oud worden in hun eigen omgeving? Daarvoor is het belangrijk om goed te luisteren naar wat ouderen zelf vinden en willen. Movisie ontwikkelde een toolkit, met een aanpak om erachter de komen wat ouderen wensen en belangrijk vinden. Gemeenten en sociaal professionals zijn vaak op zoek naar manieren om daarachter te komen. De toolkit is gebaseerd op de praktijken in Almere en Ouder-Amstel en in Harderwijk is de toolkit in gebruik genomen. Hoe is dit tot stand gekomen?
De praktijken in Almere en Ouder-Amstel vormen de basis voor de toolkit. Ha Duong, beleidsadviseur Sociaal Domein bij de gemeente Almere, vertelt: ‘We begonnen blanco: met het netwerk in de wijk - bestaande uit het wijkteam, welzijnsorganisaties, vrijwilligers en bewonersverenigingen - zijn we op zoek gegaan naar de grootste uitdagingen en thema’s in de wijk Almere Haven. Daarvoor wilden we met dertig inwoners in gesprek. Door deze opgave op te nemen in ons meerjarenperspectief hebben we concretere afspraken gemaakt en deadlines gesteld. Zodoende is het gelukt om zoveel ouderen te spreken.’
Ook de ervaringen uit Ouder-Amstel zijn meegenomen in het ontwikkelen van de toolkit. De welzijnsorganisatie in Ouder-Amstel, Stichting Coherente, wilde achterhalen of haar activiteitenaanbod nog voldoende aansloot bij ouderen of dat vernieuwing wenselijk was. Anneke Mulder, directeur van Stichting Coherente, deelt daarover dat het belangrijk is om flexibel te zijn in wat je tegenkomt als je in gesprek gaat. ‘Blijf niet te star vasthouden in een vooropgestelde gedachte over wat je denkt dat belangrijk is. Wat hoor je bij mensen? Waar wij zelf gericht waren op het activiteitenaanbod, bleek uit gesprekken met ouderen dat thema's als wonen en mobiliteit juist aandacht nodig hadden. Luisteren is dus belangrijk.’
De praktijk in Harderwijk
Hoe pas je de toolkit toe in de praktijk? Bianca Adam, adviseur ouderen bij Zorgdat in Harderwijk, vertelt over de vraag die bij hen ontstond. ‘We kwamen tot het inzicht dat veel ouderen zonder migratieachtergrond bij activiteiten waren. Maar Harderwijk telt ook juist veel ouderen met een migratieachtergrond. We vroegen ons af waar deze ouderen waren en vooral: hoe we ze konden bereiken.’ Tulin Tarhan, sociaal werker bij Zorgdat en sleutelfiguur naar mensen met een migratieachtergrond, bevestigt dit. ‘Er was weinig aanbod voor ouderen met een migratieachtergrond. Daarom hebben we gekeken naar hoe we het aanbod voor deze groep aantrekkelijker konden maken, zodat we meer verbinding met hen kunnen leggen.’
‘Dit vraagstuk leeft ook bij de gemeente,’ vertelt José den Heyer, beleidsadviseur Zorg en Welzijn in de gemeente Harderwijk. ‘We proberen vanuit de gemeente telkens te zoeken naar wat er binnen gemeenschappen leeft. Dat vraagt vaak om een andere benadering dan wat we misschien in Nederland gewend zijn. Goed aansluiten bij de wijze waarop de doelgroep zich prettig voelt in het contact maken en mensen actief benaderen op de plaatsen waar zij komen is dus belangrijk.’
Stappenplan voor het bereiken en betrekken van ouderen
- Werkgroep vormen en vraag vaststellen
Het startpunt moet zijn om met elkaar te bedenken welke signalen voor verbetering er zijn binnengekomen. En denk na over de output: welke mogelijkheden zijn er na de gesprekken met ouderen en je eigen waarneming? - Analyse van feiten en cijfers
Dat geeft vaak nieuwe inzichten en helpt bij het geven van richting. Een tip daarbij is om de feiten en cijfers van jouw gemeente ook naast landelijke gegevens te leggen. Zo kun je de cijfers beter duiden. - Vragenlijst opstellen
Wat wil je weten van inwoners? En hoe kun je dat het beste bevragen? - In gesprek met ouderen
Ga naar de vindplaatsen waar ouderen zijn, zoals de supermarkt. Het helpt ook om hier sleutelfiguren voor in te zetten. De sneeuwbalmethode kan ook goed werken: als je in gesprek bent met een oudere, vraag hen dan of ze nog iemand weten die het leuk zou vinden om ook in gesprek te gaan. - Het verwerken van de resultaten
Doe dit in een overzichtelijk document waar je samen in werkt. - Van uitkomsten naar acties
Analyseer je resultaten en bedenk welke acties hieruit volgen en welke organisaties dat kunnen oppakken. - Aan de slag!
Jullie gaan aan de slag met de stappen die jullie hebben vastgesteld. Het is van belang om tussentijds te evalueren.
Nieuwe inzichten
Adam vertelt verder: ‘We zijn met de hulp van Movisie aan de slag gegaan met het stappenplan uit de toolkit. Het werken met een stappenplan vond ik heel prettig en verrijkend. Om een voorbeeld te noemen: wij hadden het idee dat er een grote groep Turkse ouderen in Harderwijk was, maar uit cijfers bleek dat dat er 'maar' 135 waren.’ ‘Die cijfers geven nieuwe inzichten,’ aldus Den Heyer. ‘We konden eruit opmaken dat er op dit moment veel 55+ers met een migratieachtergrond zijn, die over tien jaar ouder zijn. Die inzichten kregen we door het in kaart brengen van feiten en cijfers. Nu zijn er vooral veel ouderen met een Marokkaanse of Turkse achtergrond, maar een grote groep ouderen uit Oost-Europa dient zich al aan. Zonder het doorlopen van het stappenplan hadden we deze kennis niet gehad. Nu kunnen we er proactief op inspelen en ons aanbod erop aanpassen.’
Het gesprek aangaan
Om ouderen te bereiken en betrekken is het belangrijk om met ze in gesprek te gaan. In Harderwijk hebben Adam en Tarhan veel ouderen kunnen spreken tijdens het interculturele Kleurrijk Festival. ‘Mensen waren daar open en we konden onze vragen goed stellen. Dat leverde waardevolle informatie op. Meerdere ouderen gaven aan dat ze het leuk zouden vinden om ook mensen met een andere achtergrond te ontmoeten. Dat was voor ons een eye-opener en onderstreept het belang van het aangaan van het gesprek.’
Den Heyer benadrukt de waarde van cultuursensitief werken. Sleutelfiguren zijn daarin ook belangrijk. Zij kunnen helpen bij het bereiken van ouderen die de Nederlandse taal niet spreken. Den Heyer: ‘Sleutelfiguren, zoals Tulin, zijn dus onmisbaar. Zij kunnen helpen om het gesprek te openen, maar ook om elkaar te begrijpen wanneer je zelf de taal niet spreekt.’
Hoe kunnen we ouderen met een migratieachtergrond of ouderen in een kwetsbare positie beter bereiken?
We delen een aantal tips van Bianca Adam, Tulin Tarhan en Els Hofman:
- Probeer te zoeken naar verbinding. Daarin spelen sleutelfiguren een belangrijke rol.
- Blijf mensen zwaar overdreven uitnodigen, bezoeken en aandacht geven. Probeer daarin vasthoudend te zijn.
- Realiseer je dat je dit echt met zijn allen doet. Zoek naar onderlinge samenwerking.
- Ga naar de ‘gewone’ plekken waar ouderen al te vinden zijn. En maak ook gebruik van bijvoorbeeld mantelzorgers en kinderen: zij kunnen de drempel tot contact verlagen.
