Hoe bereiken en betrekken we ouderen?
Ouderenparticipatie op beleids- en activiteitenniveau
We worden steeds ouder en blijven het liefst zo lang mogelijk zelfstandig wonen in de eigen leefomgeving. Professionals uit diverse werkvelden, mantelzorgers én ouderen zelf werken steeds meer samen om dit mogelijk te maken. Hoe lukt dat in een veranderende samenleving, met een groeiende en diverse groep ouderen? En hoe bereiken en betrekken we ouderen daar bij?
Het is belangrijk en onmisbaar om naar de mensen om wie het gaat te luisteren wanneer je beleid maakt. Vaak wekt dit idee positieve associaties op. Het is inclusief, mensen kunnen meedenken en -praten en zijn onderdeel van de samenleving. Maar er zijn ook drempels bij het betrekken van specifieke groepen, zoals ouderen. Zij kunnen best kritisch zijn en/of hun inbreng maakt dat een proces toch wat anders gaat lopen dan gedacht. Als je hun inbreng serieus neemt moet je plannen soms plannen aanpassen en wat meer tijd nemen voor de uitwerking. Maar het levert ook veel op. Hoe ga je daarmee om?
Ruimte geven
Er zijn veel ouderen die voor zichzelf op komen. Op dat gebied is er een ontwikkeling gaande in de maatschappij waarbij er meer ruimte is voor ouderen. Dat zien we terug in aandacht bij gemeenten, de landelijke overheid en ook lokale organisaties die ruimte maken om de mening van ouderen mee te nemen in aanbod en beleid. Een voorbeeld is de Raad van Ouderen, die tijdens het vorige kabinet geïnstalleerd is om de minister te adviseren. Maar ook op lokaal niveau is het steeds gebruikelijker om organisaties van ouderen te betrekken. Lastig is soms om ook die oudere te bereiken die nergens duidelijk zichtbaar is of deel uit maakt van een belangenorganisatie. , Dit is allemaal goed voor de beeldvorming, want het maakt zichtbaar dat ouderen veel bij dragen. Niet alleen door mee te praten. Ook door mee te doen. Zonder ouderen zou het vrijwilligerswerk erg verschralen; en vergeet ook niet hoeveel ouderen betrouwbare mantelzorgers zijn.
Senioren Sterker Maken
De gemeente Rotterdam voerde in samenwerking met GGD Zuid-Holland Zuid en het regionale project ‘Senioren Sterker Maken’ een analyse uit die zich specifiek richtte op 70-plussers in de coronacrisis. In diverse gesprekken, werkgroepen en rondetafelgesprekken zijn senioren actief betrokken. Vervolgens is Movisie betrokken om een behulpzaam stappenplan te maken dat inzicht geeft in het proces van ouderenparticipatie. Ook zijn mogelijke drempels erin weergegeven. Want het kiezen van de juiste vorm waarin je ouderen betrekt is bijvoorbeeld een vaak voorkomend struikelpunt. Het is met name belangrijk om gedurende het proces te evalueren of de gekozen vorm nog steeds passend is. Rotterdam, Genero en Movisie bundelden zo de krachten om zoveel mogelijk beschikbare kennis in een tool te verwerken.
Stappenplan: hoe betrek je ouderen bij het maken van beleid?
- Bepaal je doel: wat wil je bereiken? Wat tref je aan op de top van de berg? Waar ga je voor? Met welke organisaties wil je samenwerken?
- Welke ouderen kunnen je daarbij helpen? Zorg dat het een goede afspiegeling is, een diverse groep.
- Zijn er bestaande structuren waar je bij kunt aansluiten? Zijn er sleutelpersonen? Waar zijn de ouderen al te vinden?
- Welke vorm wil je geven aan de participatie? Denk aan groepsgesprekken, straatinterviews, klankbordgroepbijeenkomsten of samenwerking in projectvorm. Wees creatief bij deze stap.
- Aan de slag! Plan de bijeenkomst.
- Orden de informatie die je ophaalt en koppel dit terug aan de ouderen.
- Besluitvorming: wat neem je mee uit de inzichten?
- Uitvoering: wat kun je met de ouderen oppakken?
Het bereiken en betrekken van ouderen op beleidsniveau gaat met vallen en opstaan. Op de infographic staan tips om hobbels te overwinnen. Durf creatief te zijn; ouderen hoeven niet per se alleen te vergaderen, zolang je het proces goed faciliteert. Gesprekken aan de hand van een kletspot of vragen op theezakjes kunnen al helpen. Ook een podcast levert andere gesprekken en andere informatie op. Ook is het belangrijk om de opgehaalde informatie en de daaruit voortgekomen acties terug te koppelen aan de ouderen die hebben meegedacht. Vertel hoe het proces verloopt en wees daarin transparant en duidelijk.
Ouderen met een migratie achtergrond betrekken bij activiteiten
Wat willen ouderen met een migratieachtergrond in de gemeente? In gemeente Harderwijk vroegen ze zich af hoe het aanbod beter kon aansluiten bij de wensen en behoeften van ouderen met een migratieachtergrond. Het gevoel bij de gemeente en organisaties bestond dat een aanpassing wenselijk was. Dit gevoel is nader onderzocht met behulp van de werkwijze is geïnspireerd op de toolkit ‘ouderen bereiken en betrekken’. 30 ouderen zijn bevraagd en ook een aantal sleutelfiguren. Feiten en cijfers in beeld gebracht. Door deze verkenning in Harderwijk, die Movisie uitvoerde in nauwe samenwerking met de gemeente en de organisaties, werd duidelijk welke veranderingen nodig zijn. Ook is de onderlinge samenwerking tussen de samenwerkende partijen versterkt. De conclusie van het onderzoek: er zijn veel mogelijkheden voor aanpassing van het bestaande aanbod. Er hoeven dus niet allerlei nieuwe activiteiten te komen, maar de lopende activiteiten kunnen een nieuw jasje aan zodat er ook meer ouderen met een migratieachtergrond zich thuis voelen en erop af komen.
Wat helpt bij het betrekken van ouderen met een migratieachtergrond?
- Probeer je in te leven in de leefwereld van ouderen, inclusief het belang van contact met kinderen en eventuele mantelzorgers.
- Kies een locatie voor de activiteit die zowel in de eigen wijk als op neutraal terrein plaatsvindt, bijvoorbeeld niet in een specifieke religieuze instelling.
- Zorg ervoor dat de deelname aan de activiteit vrijwillig is, zonder verplichtingen.
- Overweeg gescheiden activiteiten voor mannen en vrouwen, bijvoorbeeld bij een sportactiviteit.
- Het is waardevol als er vrijwilligers aanwezig zijn met dezelfde culturele achtergrond als de deelnemers.
- Veel ouderen willen graag mensen met een andere culturele achtergrond ontmoeten, dus moedig deze ontmoetingen aan met activiteiten zoals ontmoetingsbijeenkomsten, maar ook over elkaars achtergronden informatie uitwisselen vinden ouderen interessant
- Bij het aanbieden van specifieke activiteiten is er vaak meer aandacht voor vrouwen dan voor mannen. Denk na over manieren om ook oudere mannen te betrekken. Tuinieren of andere actieve bezigheden kunnen ook mogelijkheden zijn.
Zo is er weer nieuw materiaal toegevoegd dat helpt en inspireert over de wijze waarop ouderen zijn te bereiken en te betrekken bij beleid. De infographic die hiervoor is gemaakt laat een route zien die in de praktijk is ontwikkeld met meerdere gemeenten en is verrijkt met veel achterliggende informatie. Het document dat is gemaakt in samenwerking met de lokale praktijk in Harderwijk geeft veel handvatten over het aanpassen van het activiteitenaanbod voor migrantenouderen. Het zijn beide heel praktische instrumenten die beleid en aanbod dat aansluit bij de wensen van ouderen weer een stap verder brengt.
