‘Als je het hebt over generatiearmoede dan heb je het over mechanismes die je meeneemt uit je jeugd’, vertelt een van de ervaringsdeskundigen. ‘Als je verwaarloosd bent als kind, dan kwetst jou dat als kind. De fundering van jouw volwassenheid is geschaad, er zitten scheuren in. Die scheuren kun je dichten met therapie, maar het blijven scheuren. En vaak blijf je dat je leven lang meeslepen. Het beïnvloedt je gedrag, de keuzes die je maakt en de partners die je hebt. Heel veel dingen worden onbewust overgedragen op kinderen, bijvoorbeeld een slachtofferrol’. Een ander vult aan: ‘Je weet niet beter. Een paar jaar geleden vielen eigenlijk alle puzzelstukjes op zijn plaats. Achteraf kon ik daar heel veel naar terugleiden. Bijvoorbeeld dat je bepaalde angsten hebt en een andere manier van denken dan dat eigenlijk zou moeten in deze maatschappij. Mijn ouders deden wel enorm hun best, maar drank ging voor het eten. Dat vonden wij normaal, dat hoorde er een beetje bij’.  

Emoties zoals verdriet en stress kosten veel energie. Het is daarom belangrijk dat je de lat voor jezelf niet te hoog legt. 

Doorbreken van de cirkel 

Hoe is het de geïnterviewden uiteindelijk toch gelukt om die vicieuze cirkel te doorbreken? Ze geven aan dat er vaak omstandigheden zijn geweest die ervoor zorgden dat ze anders tegen de wereld gingen aankijken en daarmee ook anders naar hen zelf. Bijvoorbeeld een steuntje, of duwtje, in de rug, van een externe persoon kan de eerste stap zijn. Bij een van hen was dat een trainster: ‘Deze vrouw behandelde mij als een gelijke. Ze luisterde naar mij. Ze luisterde zo goed naar mij dat ik voor het eerst over mijzelf durfde te vertellen. Daardoor ging ik ook anders naar mijzelf kijken.’  Als je mensen gelijkwaardig en open benaderd, geef je ze de ruimte om te vertellen en dat zet mensen in hun kracht. Maar ook iets praktisch als het krijgen van een hond is genoemd: de hond dingen aanleren, wandelingen maken en daardoor contacten leggen. Een hond zorgt ervoor dat je de deur uitgaat en mensen ontmoet. Daarnaast kun je aan een hond onvoorwaardelijke liefde geven en ontvangen. Dat is belangrijk. De ervaringsdeskundigen geven aan dat mensen uiteindelijk zelf ook moeten willen veranderen en stappen zetten om die vicieuze cirkel te doorbreken. En daar is soms eerst een dieptepunt voor nodig.  

Waarom ervaringsdeskundigen nodig zijn 

Toch blijven de deuren bij mensen met generatiearmoede vaak gesloten. Dit komt door het wantrouwen richting de ‘systeemwereld’. Het bereiken van deze mensen is lastig. Ervaringsdeskundigen inzetten kan een ingang geven. Zo legt iemand uit: ‘Ik ben een gelijkgestemde, ik hoor bij hen. Zo wordt dat gevoeld. Ik heb ook in armoede geleefd, ik weet hoe lastig het is. We hebben het daarover tijdens een kopje koffie. Dat kan ertoe leiden dat de drempels verlaagd worden.’ En: ‘Ik vind het belangrijk om perspectief te bieden en te kijken wat mensen nodig hebben. Ik probeer ze een stem te geven.’  

Ruimte voor emoties 

Voor mensen die nieuw in armoede terecht komen is het belangrijk dat er ruimte gemaakt wordt voor de emoties die horen bij het accepteren van de nieuwe situatie. ‘Wat helpt op deze weg van ontkenning via boosheid en vechten, langs machteloosheid naar aanvaarding is je emoties er laten zijn. Je mag verdrietig zijn over wat je overkomt, ook als de situatie voor anderen erger is. Emoties zoals verdriet en stress kosten veel energie. Het is daarom belangrijk dat je de lat voor jezelf niet te hoog legt. Praat met familie, vrienden of hulpverleners. Dat helpt bij het aanvaarden van je situatie.’ 

Interviews 

Dit is het tweede artikel over ervaringen met generatiearmoede en nieuwe armoede. Lees hier het eerste artikel ‘Sociale emotionele armoede is de vervelendste armoede die bestaat’. Beide artikelen zijn gebaseerd op interviews met ervaringsdeskundigen. Enkele ervaringsdeskundigen zijn aangesloten bij het expertisecentrum Sterk uit Armoede. Anderen werken bij een gemeente of als zelfstandig ervaringsdeskundige. Wij bedanken hen daarvoor. 

De interviews over generatiearmoede en opzet van het artikel zijn in 2022 gedaan door onze overleden collega Yannick Burink. Zij sprak hiervoor met Marcella van Vloten, Karin van Iterson, Lineke Smit en Alex Schepel.