Hoe verbeter je de ondersteuning van jonge mantelzorgers?

Leiden en Bronckhorst gaan aan de slag

De gemeenten Leiden en Bronckhorst gaan dit jaar samen met Movisie aan de slag om jonge mantelzorgers beter te bereiken en te ondersteunen. Beide gemeenten starten samen met deze doelgroep en betrokken partijen een verbetertraject. Het doel daarvan is om jonge mantelzorgers binnen de gemeente beter in beeld te krijgen, te bereiken en waar nodig te ondersteunen. Hierbij wordt de kennis van de jonge mantelzorgers zelf, professionals en wetenschap zo goed mogelijk benut.

De afgelopen jaren is de aandacht voor het thema jonge mantelzorg toegenomen. Medio 2018 constateerde kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer in haar rapport Hoor je mij wel? dat een kwart van de kinderen in Nederland een gezinslid heeft met een beperking. Deze kinderen en jongeren hebben volwassen zorgen en een gedeelte van hen heeft behoefte aan ondersteuning. Ook is jonge mantelzorger Mariam Yousfi benoemt als kinderminister om het ministerie van VWS te adviseren en benoemt minister Hugo de Jonge in een brief naar de Tweede Kamer verschillende acties rond het thema Jonge Mantelzorgers.

Over de week van de jonge mantelzorger

Jaarlijks is in de eerste week van juni de week van de Jonge Mantelzorger. Doel van deze week is zichtbaarheid en (h)erkenning voor de jonge mantelzorger. Bij de jonge mantelzorger zelf maar ook bij de naaste omgeving  zoals professionals werkzaam in welzijn, jeugdwerk, onderwijs en zorg. Movisie steunt deze week en zal aanwezig zijn bij verschillende activiteiten in het land. De week van de jonge mantelzorger word voor organisaties gefaciliteerd door MantelzorgNL, JMZpro en Vanzelfsprekend. Lees ook het verslag van Movisie-adviseurs Marijke Booijink en Joost de Haan in 2019. 

'We merken dat het niet altijd even makkelijk is om een blijvende cultuuromslag te realiseren'

Verantwoordelijkheid gemeenten

Uiteindelijk zijn het de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van jonge mantelzorgers. Gemeenten besteden steeds meer aandacht aan jongeren als specifieke groep mantelzorgers. De gemeenten Leiden en Bronckhorst starten nu dus zelfs een verbetertraject. Samantha van der Werf-Chaudron (mantelzorgadviseur bij Stichting Eva) legt uit wat zij hoopt te bereiken: ‘Stichting Eva is in de regio Leiden al meerdere jaren bezig met het op de kaart zetten van het thema jonge mantelzorg binnen de gemeenten waar zij werkzaam is. Er wordt een groter bewustzijn onder beroepskrachten gezien, maar het is nog lang niet zo dat elke beroepskracht die te maken kan krijgen met een jonge mantelzorger voldoende op de hoogte is. Met ons Platform Jonge Mantelzorgers wordt er al een jaar of vijf aan deze doelstelling gewerkt en merken we dat het niet altijd even makkelijk is om een blijvende cultuuromslag te realiseren. Met de hulp van Movisie hopen we door zowel het gebruik van kennis die op landelijk niveau al vergaard is, als het goed benutten van regionale partners verder te kunnen komen met het bereiken van onze doelstelling en daarmee te garanderen dat jonge mantelzorgers gezien, gehoord en waar nodig ondersteund worden.’

Impact op kinderen

De ondersteuning van mantelzorgers en het voorkomen van overbelasting staat ook bij de gemeente Bronckhorst hoog op de agenda. ‘Met dit verbetertraject zoomen we in op de jonge mantelzorgers. Veel  kinderen worden geconfronteerd met ziekte, lichamelijke en/of geestelijke beperkingen binnen een gezin. Dit heeft impact op deze kinderen. Bijvoorbeeld op hun ontwikkeling, vrijetijdsbesteding, welbevinden, zorgeloos kunnen zijn etc. Daarnaast is het lastig om deze jonge mantelzorgers in beeld te krijgen. Zij melden zich zelden uit zichzelf. Het is van belang dat we de kennis die voorhanden is inzetten in de praktijk zodat onze jonge mantelzorgers weten waar ze voor hulp of informatie terecht kunnen en zij de ondersteuning krijgen waar ze daadwerkelijk mee geholpen zijn’, aldus Ineke Maciag, beleidsadviseur gemeente Bronckhorst.

‘De jonge mantelzorgers vragen een eigen aanpak'

De ontvankelijkheid bij de gemeentebestuurders in Leiden voor effectief beleid rond de ondersteuning van jonge mantelzorgers is er, afgaand op wat wethouder Marleen Damen erover zegt: ‘De jonge mantelzorgers vragen een eigen aanpak. In Leiden zijn we al goed op weg met bijvoorbeeld een Platform Jonge Mantelzorgers en een denktank Jonge Mantelzorgers. Het onderwerp is nog vrij nieuw en we moeten nog veel doen om aandacht voor dit onderwerp te vragen, onder andere op scholen, en om jonge mantelzorgers te bereiken, ondersteunen en actief te betrekken.’

Wat werkt eigenlijk in de ondersteuning van jonge mantelzorgers?

Een kenmerk van de verbetertrajecten is dat deze gebaseerd zijn op kennis. Het is dus belangrijk dat de werkzame principes bekend zijn, zodat deze in praktijksituaties geïmplementeerd kunnen worden. Ondanks de toenemende aandacht voor jonge mantelzorgers is het daarom verrassend dat er nog geen systematisch overzicht is over wat werkt in die ondersteuning. Marijke Booijink, onderzoeker bij Movisie, legt uit: ‘Het aantal onderzoeken dat onder jonge mantelzorgers is gedaan, blijkt behoorlijk indrukwekkend. Inmiddels zijn honderden jonge mantelzorgers over hun situatie bevraagd, in Nederland, maar ook in andere landen zoals Engeland of Australië. Wat kunnen we daarvan leren? Die kennis brengen we samen in een dossier Wat werkt in de ondersteuning van jonge mantelzorgers.’ 

Voor gemeenten en professionals die alvast aan de slag willen zette Movisie enkele feiten en cijfers over jonge mantelzorgers op een rij.

Lees Wist je dat jonge mantelzorgers... 

Jonge mantelzorgers krijgen een gezicht met persona’s

Naast de kennis van een Wat Werkt-dossier is het belangrijk dat we de jongeren zelf ook goed betrekken in zo’n verbetertraject. ‘Dat is een uitdaging omdat gemeenten en professionals juist drempels ervaren in het bereiken van jonge mantelzorgers. Dat is ook niet gek, want veel jonge mantelzorgers herkennen zichzelf niet eens als jonge mantelzorger’, licht Joost de Haan, adviseur informele zorg bij Movisie, toe. Een instrument om toch het perspectief van de jonge mantelzorg mee te nemen is de Persona. Een Persona is een fictief persoon gebaseerd op de verzamelde ervaringen en kenmerken van de betrokken jonge mantelzorgers zelf. Via de persona’s wordt op anonieme wijze de leefsituatie, vragen, problemen en ondersteuningsbehoeften in beeld gebracht. Zo krijgen jonge mantelzorgers een gezicht. Op die manier gaat de doelgroep ook ‘leven’ zonder dat zij altijd aanwezig hoeven te zijn. Jonge mantelzorgers zijn immers al druk genoeg. De ambitie is om binnen de verbetertrajecten een of enkele persona’s van jonge mantelzorgers te ontwikkelen.

De opbrengsten van de verbetertrajecten voor de rest van Nederland

Tijdens de verbetertrajecten wordt gebruik gemaakt van nationale en internationale inzichten uit wetenschappelijk onderzoek. Booijink: ‘De inzichten die we hiermee opdoen zijn erg relevant voor iedereen die aan de slag wil met het thema jonge mantelzorg. Pas als we weten waar jonge mantelzorgers echt behoefte aan hebben, en welke interventies aansluiten op die behoefte, kunnen we jonge mantelzorgers echt goed gaan ondersteunen.’ Het Wat Werkt-dossier wordt eind 2019 gepubliceerd en is voor iedereen beschikbaar. De verbetertrajecten kosten wat meer tijd. De eerste resultaten zullen in 2020 gedeeld worden.

Weten wat werkt

De 'Wat werkt bij-dossiers' geven informatie over werkzame factoren bij de aanpak van sociale vraagstukken, gebaseerd op de laatste stand van zaken in de wetenschappelijke literatuur. Ze bieden hulp bij de reflectie op bestaande aanpakken en de ontwikkeling van nieuwe werkwijzen. Benieuwd? Bekijk de alle Wat werkt bij-dossiers.