Het Integraal Zorgakkoord: samenwerken voor een toekomstbestendige zorg
Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)
‘Het moet en kan beter, anders lopen we vast.’ Deze alarmerende boodschap vormt het uitgangspunt van het Integraal Zorgakkoord (IZA). Dit akkoord is gesloten tussen verschillende partijen in de zorgsector, zoals het ministerie van VWS, zorgverleners en zorgverzekeraars. Het doel is samenwerken aan het toegankelijk en betaalbaar houden van de gezondheidszorg en de kwaliteit te verbeteren. Veel afspraken uit het IZA houden direct verband met de afspraken die tussen het rijk en gemeenten zijn gemaakt in het Gezond en Actief Leven Akkoord.
We worden met elkaar steeds ouder, er is steeds meer mogelijk op medisch vlak en we zijn op weg naar een grote vergrijzingsgolf. Als we de zorg blijven organiseren zoals we dat nu doen, moet in 2040 één op de vier werknemers in de zorg werken. Dat is niet haalbaar en vormt de aanleiding voor het IZA. De partijen die betrokken zijn bij het IZA moeten gezamenlijk zorgen voor een toekomstbestendige zorg.
Ga hier naar de overzichtspagina over het GALA
Inmiddels wordt algemeen onderkend dat het landschap voor zorg en ondersteuning is versnipperd. En dat deze versnippering goede integrale ondersteuning belemmert. Veel afspraken uit het IZA zijn dan ook gericht op het verbeteren van de samenwerking tussen professionals, zowel binnen het zorgdomein als tussen het medisch en sociaal domein. Niet ieder gezondheidsvraagstuk vraagt ook om een medisch antwoord. Het RIVM becijferde dat slechts 1/3e van de gezondheid in Nederland is te verklaren aan de hand van persoonsgebonden medische factoren.
Gezondheid wordt voor een groot deel bepaald door sociale factoren en leefomstandigheden. Bestaansonzekerheid, eenzaamheid of een ongezonde leefomgeving zijn veelvoorkomende bronnen van gezondheidsachterstanden. Door hier meer, preventiever en integraler, aandacht voor te hebben is de verwachting dat veel medische zorg voorkomen kan worden. Dit is ook waar het Kader Passende zorg over gaat. Langs het Kader Passende Zorg zijn afspraken en ambities uit het IZA in verschillende werkagenda’s uitgewerkt. Hieronder leggen we het uit.
Integraal Zorgakkoord
Meer informatie over het Integraal Zorgakoord (IZA) vind je op de website: De Juiste Zorg op de Juiste Plek en op de website van de Rijksoverheid.
Wat is Passende zorg?
Met het IZA willen ondertekenaars toewerken naar passende ondersteuning samen met de patiënt op de juiste plek en met nadruk op gezondheid. Daarom zijn er zes inhoudelijke en twee procesafspraken gemaakt. De eerste is Passende zorg samen met de patiënt. De adviezen uit het Kader Passende zorg (2022) vormen de hoeksteen voor het IZA. In dit rapport wordt beschreven wat nodig is om de zorg toekomstbestendig te maken. Uitgangspunten zijn onder meer:
- Passende zorg gaat over gezondheid in plaats van ziekte, begint bij zelfzorg en informele zorg, het versterkt de veerkracht van mensen en helpt gezondheidsvragen te voorkomen.
- Passende zorg is waardegedreven. Met waardegedreven zorg wordt bedoeld dat zorg ‘op de eerste plaats effectief is (…) en meerwaarde heeft voor de inwoner, met daarnaast een doelmatige inzet van mensen, middelen en materialen’.
- Passende zorg is samen met en rondom een patiënt.
- Passende zorg is de juiste zorg op de juiste plek.
- Passende zorg wordt verleend in een prettige werkomgeving.
Werkagenda's
Bij de uitvoering van de werkagenda’s zijn de landelijke partijen betrokken die het IZA hebben ondertekend en daarnaast nog enkele belanghebbende partijen, zoals bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging voor Zelfregie en Herstel en MIND. De partijen hebben een aantal inhoudelijke werkagenda’s gemaakt. Omdat veel ambities een sterke lokale of regionale component bevatten, zijn ze vaak nog niet heel concreet en bieden ze ruimte voor invulling door de lokaal of regionaal uitvoerende partijen. De werkagenda’s zijn verdeeld over de onderstaande onderwerpen. De indeling uit de publiekssamenvatting is omwille van de leesbaarheid aangehouden.
1. Passende zorg
Welke zorg en medicijnen worden in de toekomst vergoed door de zorgverzekering? In de werkagenda Passende zorg wordt bij de afweging voor vergoeding niet alleen naar de kosten gekeken, het gaat hier ook om (het verbeteren van) de kwaliteit van zorg. Daarnaast is informatievoorziening voor patiënten een belangrijk onderwerp in deze werkagenda: een patiënt moet de zorgverlener en behandeling kunnen kiezen die het best bij hem of haar past.
2. Regionale samenwerking
Om de juiste zorg op de juiste plek te kunnen leveren, moeten partijen op regionaal niveau met elkaar samenwerken. In deze regionale samenwerking zijn zorgverzekeraars, gemeenten, zorgpartijen en inwoners vertegenwoordigd. De eerste stap voor de regio’s is het opstellen van zogenaamde regiobeelden. Voor deze regiobeelden is per regio de staat van het sociaal en medisch landschap over de verschillende domeinen heen geanalyseerd. Deze regiobeelden zijn inmiddels gepubliceerd op de website van de juiste zorg op de juiste plek.
Aan de hand van deze regiobeelden maken zorgverzekeraars, zorgaanbieders en gemeenten een regioplan. Deze worden uiterlijk op 1 januari 2024 gepubliceerd. De regioplannen bevatten de (niet vrijblijvende) afspraken voor de komende jaren. Per regio maken de betrokken partijen actieplannen om dit te realiseren en zij nemen hier de behoeften van inwoners in mee. In de actieplannen wordt gekeken naar de samenwerking rondom ondersteuning dicht bij huis, geconcentreerde gespecialiseerde zorg en de samenwerking rondom spoedeisende zorg.
3. Versterking van zorg dichtbij huis
Mensen worden ouder en blijven langer thuis wonen. Dit vraagt veel zorg en ondersteuning in de nabijheid van mensen. In deze werkgroep wordt gewerkt aan het toegankelijk en toekomstbestendig maken van onder meer de huisartsenzorg, wijkverpleging en paramedische zorg. Vaak zijn meerdere hulpverleners betrokken bij mensen in een kwetsbare positie. Dit vraagt om goede samenwerking. In deze werkgroep wordt gewerkt aan beleid om dit makkelijker te maken. Deze werkgroep kent overlap in ambities met de afspraken uit het akkoord Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO).
4. Samenwerking sociaal domein, huisartsenzorg en ggz
Omdat steeds meer mensen hulp nodig hebben bij psychische klachten, staan ggz, huisartsen en gemeenten onder grote druk. Mensen met ingewikkelde problemen moeten vaak te lang wachten op de juiste ondersteuning. Maar niet ieder vraagstuk vraagt om een antwoord vanuit de specialistische ggz. Fysieke en mentale aandoeningen hangen voor een deel ook samen met sociale factoren, zoals bestaansonzekerheid of eenzaamheid. Door hier meer aandacht voor te hebben is de verwachting dat veel medische zorg voorkomen kan worden. Dit betekent onder andere dat er meer aandacht zal worden besteed aan het landelijk uitrollen van Welzijn op Recept, de ontwikkeling van laagdrempelige steunpunten in de wijk, en de ontwikkeling en positionering van peer-support. Via onder meer (nog in te richten) mentale gezondheidscentra krijgt samenwerking tussen de verschillende partijen uit het medisch en sociaal domein vorm.
5. Gezond leven en preventie
Gezondheid gaat erom dat je je lichamelijk en mentaal goed voelt. En dat je kunt meedoen in de samenleving. Het bevorderen van een gezonde leefstijl wordt onderdeel van het takenpakket van professionals in zowel het medisch als sociaal domein. In eerste instantie komt ondersteuning hierbij vanuit het publieke of sociale domein. Preventie die betaald wordt via de zorgverzekeraars wordt vooral ingezet bij zieke mensen of mensen met een verhoogd risico op ziekte. Zorgprofessionals worden geacht om met een brede blik naar een patiënt te kijken ‘met aandacht voor de wijk waarin de patiënt woont en de sociale basis’. Afspraak is dat er in iedere regio uiterlijk op 1 januari 2025 een regionale preventie-infrastructuur is, van waaruit leefstijlinterventies en andere passende interventies op wijkniveau worden aangeboden aan mensen met een verhoogd risico op ziekte.
De afspraken en ambities uit deze werkagenda zijn voor gemeenten voor een groot deel vertaald naar het Gezond en Actief Leven Akkoord.
6. Arbeidsmarkt en zorgen voor mensen die werken in de zorg
Bij deze werkagenda staan het behouden van zorgmedewerkers centraal en het vergroten van de aantrekkelijkheid om te werken in de zorg. Uitstroom van professionals uit de zorg wordt veroorzaakt door onder meer vergrijzing, een beperkt ontwikkelperspectief en veel administratieve lasten. De zorg moet een aantrekkelijkere sector worden om in te werken en om in te blíjven werken. Daarom richten de betrokkenen bij deze werkagenda zich onder meer op het vergroten van het werkplezier van zorgprofessionals. Door het verbeteren van het carrièreperspectief, meer zeggenschap in het gehele zorgproces en het verminderen van administratie en regeldruk.
7. Digitale en hybride zorg en gegevensuitwisseling
De opstellers van het IZA streven naar meer hybride zorg, wat inhoudt dat zorg en ondersteuning zowel fysiek als digitaal wordt aangeboden. Dit is essentieel om de werkdruk van zorgprofessionals te verlagen. Daarvoor is het ook nodig dat er veilige digitale gegevensuitwisseling mogelijk. Uiterlijk in 2025 moeten alle inwoners van Nederland digitaal toegang hebben tot hun eigen zorggegevens via een persoonlijke gezondheidsomgeving.
8. Contractering
In het IZA is overeengekomen dat de marktwerking in de zorg niet ter discussie staat. Dit betekent dat zorgverzekeraars doorgaan met het afsluiten van contracten met zorgaanbieders. In deze werkagenda wordt het proces van contractering kritisch bekeken. Er wordt gekeken naar zaken als regeldruk, vereenvoudiging van inkoopvoorwaarden en transparantie over inkoopbeleid. Bovendien moet contractering bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van het IZA.
Wat doet Movisie?
Movisie is betrokken bij een aantal thema’s. In de werkagenda Samenwerking sociaal domein, huisartsenzorg en ggz is Movisie een kennispartner voor de ontwikkeling van laagdrempelige steunpunten, mentale gezondheidscentra en e-communities. Daarnaast ondersteunt Movisie gemeenten met kennis bij de uitvoering van het GALA. In het GALA zijn veel afspraken uit het IZA opgenomen waar het sociaal domein bij nodig is.
Movisie heeft een overzichtspagina over het GALA. Hierin staan artikelen en kennisclips met belangrijke informatie om jou als beleidsmedewerker op weg te helpen.
