Asielzoekers zijn mensen die in een kwetsbare positie verkeren. Mensen die hun eigen land hebben verlaten en bescherming zoeken in een ander land. Tot is vastgesteld of zij in aanmerking komen voor asiel, gebruikt de overheid de beleidsterm ‘asielzoekers’. Maar als ik de koppen in de media lees, zou het net zo goed over verkeerd geparkeerde fietsen kunnen gaan. Die vergelijking wordt wel heel toepasselijk nu er boetes worden uitgedeeld door de ene overheidsorganisatie aan de andere wanneer mensen niet op de juiste plek verblijven. Regionale en nationale media kopten de afgelopen weken met: ‘Opnieuw meer dan 2000 asielzoekers in Ter Apel, totale boete nu 60.000 euro’ of: ‘Breda stelt COA-ultimatum: voor 2 april moeten asielzoekers weg, anders volgen boetes’.

Laten we zo snel mogelijk stoppen met het praten of schrijven over mensen die in Nederland asiel hebben aangevraagd alsof het verkeerd gestalde fietsen zijn. Ik roep iedereen die zich met het onderwerp bezighoudt op te spreken en te schrijven over mensen. Over mensen die gevlucht zijn, mensen die asiel hebben aangevraagd, mensen die op zoek zijn naar een veilig en goed leven. Dat willen we toch allemaal? Ik doe vooral een klemmend beroep op communicatiemedewerkers en de media. Die spelen immers een belangrijke rol als beeldvormer. Denk goed na over de kop die je boven een artikel zet. Denk goed na over wat de invalshoek is van je nieuwsbericht.

'Mensen wachten niet even met vluchten voor hun leven tot er weer plek is in Ter Apel'

Wat zou helpen is als het in het nieuws wat minder zou gaan over de aantallen, boetes en procedures, en meer over het echte probleem. Er zijn te weinig structurele en menswaardige opvangplekken voor asielzoekers in Nederland. De overheid heeft jarenlang opvangplaatsen opgeheven als er geen vraag naar was. Om vervolgens te spreken van een ‘asielcrisis’ als er tijdens een oorlog of crisis in korte tijd meer mensen asiel aanvragen. Dat is heftig, maar niet ongewoon. Oorlogen plannen zichzelf niet netjes om de zoveel jaar. En mensen wachten niet even met vluchten voor hun leven tot er weer plek is in Ter Apel.

Het gevolg van het tekort: mensen in een kwetsbare positie slapen buiten in Ter Apel of in te grote hallen met te veel mensen tegelijk. Vaak staan die hallen dan aan de rand van hele kleine dorpen, waar de buurtwinkel en de huisarts niet de capaciteit hebben om zoveel extra mensen te helpen. En waar mensen dan over de autoweg vijf kilometer naar de supermarkt moeten lopen. En op zoek gaan naar wifi in de wijk om hun familie te laten weten dat ze veilig zijn.

De Spreidingswet zorgt ervoor dat alle gemeenten in het land wettelijk verantwoordelijk zijn voor het opvangen van asielzoekers. Er moeten de komende jaren veel plaatsen bijkomen, dus de koehandel is begonnen en gemeenten zijn druk op zoek naar opvanglocaties.

Draagvlak, of eigenlijk, het gebrek aan draagvlak voor opvang onder inwoners speelt daarbij een grote rol. Veel gemeenten zijn bang voor weerstand en protest van omwonenden. En juist bij draagvlak spelen de media een cruciale rol. Want, zo blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit: mensen met een negatieve houding tegenover vluchtelingenbeleid baseren die houding op wat zij zien, horen en lezen in de media. En in die media worden asielzoekers steeds weer in verband gebracht met problemen, criminaliteit en onrust. Daarbij worden continu stereotypes gebruikt en dat versterkt vooroordelen, schreef ook collega Hanneke Felten in deze blog.

Rob Wijnberg, hoofdredacteur van de Correspondent, noemde het in dit artikel ‘cynische journalistiek’: berichtgeving die niet over de inhoud gaat maar wel aanleiding tot woede of argwaan geeft. Die berichtgeving speelt in op gevoelens van wantrouwen bij mensen. En leidt af van waar het daadwerkelijk om gaat. Wat we nodig hebben, zegt Wijnberg: berichtgeving die voortkomt uit oprechte nieuwsgierigheid ‘die aankaart zonder in alle richtingen aan te klagen’. Eens. Dat maakt mogelijk dat we het weer wat vaker over mensen hebben.