Signalen van institutioneel racisme tegen ambtenaren in zes gemeenten

Bij meerdere Nederlandse gemeenten zijn er signalen van institutioneel racisme tegen gemeenteambtenaren met een migratieachtergrond. Dat blijkt uit onderzoek van Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS), meldt de NOS op 30 oktober 2023. Het platform deed onderzoek bij zes grote en kleine gemeenten: Amsterdam, Amersfoort en vier anonieme gemeenten. Meer dan vijftig medewerkers en leidinggevenden werden geïnterviewd. ‘Wat spreek jij goed Nederlands’, ‘Jij bent anders dan de rest’ en ‘Waarom doen jullie zoiets?’, zijn voorbeelden van opmerkingen die mensen van kleur in het onderzoek vaak te horen krijgen van collega's en leidinggevenden. De discriminatie komt niet alleen naar voren in sociale omgangsvormen, maar uit zich ook in gemeentelijke procedures voor in- en doorstroom en de beoordeling van ambtenaren. ‘Wat we ook sterk zagen is dat in de doorstroom, dus het promotie maken, er heel subjectieve criteria worden gehanteerd’, zegt onderzoeker Hanneke Felten in Nieuws en Co op NPO Radio 1. ‘Er wordt ook vaak gekeken naar wie er in het netwerk zit - wie gaat mee naar de vrijdagmiddagborrel? - en niet zozeer naar objectieve criteria.’ Leidinggevenden erkennen dat men bij het bepalen van promoties en werving en selectie afgaat op een klik tussen de werknemers. ‘Als je een team hebt met Henk en Jan, past Kees daar beter bij dan Karima’, zegt Felten. De gemeenteambtenaar met een migratieachtergrond valt dan buiten de boot. ‘Maar de leidinggevenden zien dat veel minder als een probleem. Ze spreken ook veel minder snel van racisme. Ze zien dezelfde dingen, maar beleven het heel anders.’ In Amsterdam kondigde wethouder Hester van Buren in verschillende media waaronder De Volkskrant een extern steun- en meldpunt aan waar medewerkers ook anoniem terechtkunnen. Ze spreekt van ‘confronterende’ onderzoeksresultaten.

5^e landelijke peiling sociale wijkteams: zo staan ze ervoor

Movisie-onderzoeker Silke van Arum legt in Zorg + Welzijn (19 oktober 2023) uit hoe dat komt, en wat sociaal professionals desondanks kunnen doen. Om te beginnen wat cijfers uit de nieuwste peiling sociale wijkteams onder gemeenten. Sinds 2017 is het aantal gemeenten dat met sociale wijkteams werkt, ongeveer gelijk gebleven: 4 op de 5 gemeenten werkt ermee. Bij vrijwel alle gemeenten (90%) die meededen aan de peiling zijn de wijkteams echter nog volop in ontwikkeling. Meer dan de helft van de respondenten geeft aan dat de werkwijze van het team in de afgelopen 3 jaar is veranderd en ongeveer hetzelfde percentage (51%) noemt een veranderde samenwerking met andere partijen. Met name de samenwerking met de huisartsen gaat steeds beter, licht Van Arum toe. ‘Dat is vooral te danken aan de praktijkondersteuners. Die nemen tegenwoordig bijna overal deel aan casuïstiekbesprekingen met het wijkteam. Een positief gevolg daarvan is dat de mensen vanuit de huisartsenpraktijk steeds vaker doorverwezen worden naar het wijkteam.’ Binnenlands Bestuur schrijft op 10 oktober 2023: ‘Iedere gemeente organiseert de toegang tot ondersteuning op zijn eigen manier. In veel gevallen kunnen mensen met hun hulpvraag terecht bij sociale wijkteams. Hierin werken verschillende zorg- en welzijnsmedewerkers samen. Sinds 2014 doet Movisie onderzoek naar deze teams. Met periodieke peilingen wil het kennisinstituut de stand van zaken en de ontwikkelingen van de wijkteams in kaart brengen. Uit het meest recente rapport blijkt dat preventieve taken lang niet altijd goed uit de verf komen. Ook wordt er een hiaat gevoeld ten aanzien van outreachend werken.’

VN-verdrag Handicap: nog grote verschillen tussen gemeenten

Er bestaan nog steeds grote verschillen tussen gemeenten bij de uitvoering van het VN-verdrag Handicap, dat in Nederland geldt sinds 2016, meldt VNG.nl op 5 oktober 2023. In het verdrag zijn de rechten van mensen met een beperking op verschillende terreinen uitgewerkt. Daarbij staan gelijke behandeling en gelijkwaardig meedoen centraal. Met de ratificatie van het verdrag door Nederland in 2016 zijn gemeenten verplicht om een Lokale Inclusie Agenda op te stellen. Sommige gemeenten zijn volop bezig met de uitvoering van zo'n agenda, andere moeten nog beginnen. Dit blijkt uit de 6^e peiling naar de uitvoering van het VN-verdrag Handicap door gemeenten. De peiling werd ook dit jaar weer uitgevoerd door Movisie en de VNG. In een Lokale Inclusie Agenda (LIA) leggen gemeenten afspraken vast over de uitvoering van het VN-verdrag Handicap. Belangrijke vaststelling is dat in 30% van de gemeenten die de flitspeiling ingevuld hebben een LIA wordt uitgevoerd. Nog eens 8% heeft de LIA vastgesteld, maar nog niet in uitvoering en nog eens 15% is bezig met de ontwikkeling van de LIA. In totaal heeft dus 53% van de gemeenten in dit onderzoek een LIA in ontwikkeling of in uitvoering. Vooral de grotere gemeenten, met meer dan 25.000 inwoners, voeren een LIA uit. Wel lijken veel kleine gemeenten in de startblokken te staan.

WAT WERKT Digitale inclusie

Een op de vijf Nederlanders tussen de 16 en 74 jaar heeft geen of beperkte digitale vaardigheden, blijkt uit onderzoek van Digital Economy and Society Index (DESI). Nada de Groot van Movisie legt in een interview met Zorg + Welzijn (12 oktober 2023) uit wat nodig is om de samenleving wél digitaal inclusief te maken. Wat werkt om die digitale kloof te dichten? De Groot: ‘Die vraag hebben Movisie en Stichting Lezen en Schrijven vanuit hun partnerschap Expertisepunt Basisvaardigheden gesteld aan diverse experts. Ten eerste moeten mensen goed werkende apparatuur hebben zoals een telefoon, laptop en internet. Helaas is dat voor veel mensen financieel niet haalbaar. Tegemoetkomingen zijn cruciaal, van de gemeente of initiatieven zoals ‘allemaaldigitaal.nl. Mensen met beperkte digitale vaardigheden hebben dichtbij huis hulp nodig. De bibliotheek kan een goede plek zijn, maar sommige mensen vinden de drempel om de bieb binnen te stappen te hoog, bijvoorbeeld omdat ze zich schamen of de bibliotheek te ver weg is. Cybersoek is een succesvol alternatief: op drie plekken in Amsterdam krijgen mensen hulp op het gebied van digitale vaardigheden.’

Onderzoek sociaal werk: welke kennis ontbreekt nog?

Sociaal werk is geen gemakkelijk vak. Sociaal werkers hebben te maken met complexe vraagstukken, schrijft Niels Bartels op Sociaal Werk Nederland op 25 oktober 2023. Van sociaalwerkorganisaties wordt, ook vanuit de landelijke ontwikkelingen rond IZA en GALA, steeds vaker gevraagd om hun werk te doen op basis van gedegen kennis en bewezen effectieve methoden. Een stevige actuele onderbouwing van sociaal werk en een goede kennisinfrastructuur ontbreekt nu vaak nog, zo bleek uit de Kennis- en Onderzoeksagenda Sociaal Werk (2020). Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) vroeg Movisie daarom om te onderzoeken welke kennis nodig is om sociaal werkers hun werk optimaal te kunnen laten doen. Het onderzoek van Movisie leverde vier rapporten (‘kennissynthesen’) op die onlangs zijn aangeboden aan het ministerie van VWS en ZonMw. Deze vier kennissynthesen en het reflectieverslag van Movisie vormen belangrijke input voor het nieuw te starten Stimuleringsprogramma Sociaal Werk, dat ZonMw zal uitvoeren met financiering van het ministerie van VWS. Dit stimuleringsprogramma draagt bij aan de verdere onderbouwing en ontwikkeling van het sociaal werk. De verwachting is dat dit ZonMW-programma in 2024 van start kan gaan.