Een ontvangende buurt: Gewoon doen!

Gemeenten hebben de opgave gekregen om beschermd wonen en maatschappelijke opvang zó te organiseren dat mensen om wie het gaat zo veel als mogelijk gewoon in de samenleving mee kunnen draaien. De VNG en het Rijk maakten daar afspraken over. Kern is dat de verantwoordelijkheid van centrumgemeenten naar alle gemeenten gaat. De basis hiervoor is door veel gemeenten al gelegd: afspraken over huisvesting en zorg zijn vaak al geregeld (bron: VNG).

Voor de kwaliteit van leven is het echter ook belangrijk dat iemand echt ‘landt’ in de wijk. De bijbehorende ‘ontvangende buurt’ blijft een vraagstuk. Tijdens de Landelijke leerbijeenkomst Beschermd Wonen hebben gemeenteambtenaren, sociale professionals en ervaringsdeskundigen samen nagedacht over wat er nodig is om mensen met een verhoogde kwetsbaarheid te laten landen in de buurt.

Zinvol leven

Alle mensen willen graag een zinvol leven leiden. Basisvoorwaarden daarvoor zijn dat mensen hun eigen beslissingen kunnen nemen (‘autonomie’), zich verbonden voelen met andere mensen en zichzelf kunnen ontplooien. Dit geldt zeker ook voor mensen met een verhoogde kwetsbaarheid. Het is belangrijk om de verhoogde kwetsbaarheid als een deel van hun wezen te zien, niet als hun hele wezen. De inzet van ervaringsdeskundigheid kan daarbij een belangrijke rol spelen. Om persoonlijke ontwikkeling in kaart te brengen en groeimogelijkheden op alle levensgebieden te herkennen.  

Subgroepen

Ontvangende buurt

De uitwerking in het dagelijks leven vraagt om een ontvangende buurt. Met beschikbare professionele ondersteuning op de achtergrond. Er bestaan in de buurt vaak nog stigma’s over mensen met een verhoogde kwetsbaarheid. Dat is niet bevorderlijk voor een goede ‘landing’ in de buurt. Om stigma’s te verminderen kunnen betrokken professionals het gesprek met de buurt organiseren en zo een verbindende rol spelen. Bestuurlijk draagvlak voor het werken aan een ‘ontvangende buurt’ is belangrijk. Het gaat daarbij niet alleen over zorg en ondersteuning voor-, maar ook over het organiseren en ondersteunen van participatie van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid. Wederkerigheid is van groot belang om acceptatie in de buurt te realiseren. Vanuit de gemeente zijn de Wmo, werk & inkomen en welzijn domeinen die zeker betrokken dienen te zijn.

Wat is er nodig voor een ontvangende buurt? Allereerst de mensen om wie het gaat. Het is belangrijk om niet alleen voor en over hen te praten, maar hen zelf ook een stem te geven. Daarnaast kunnen ervaringsdeskundigen een intermediërende rol spelen. Zij kunnen goed verwoorden waar mensen tegen aanlopen en wat er gedaan kan worden om dat te verminderen. Ten slotte zijn er kwartiermakers nodig: Werkers die op de plek zelf kijken wat men daar nodig heeft om acceptatie te bevorderen en het meedoen mogelijk te maken.  

Praktijkvoorbeeld Drechtseden
In de gemeente Drechtsteden is gestart met een pilot om mensen met een verhoogde kwetsbaarheid maatwerk te bieden bij het wonen in de buurt. Veertig bewoners met de indicatie Beschermd Wonen kregen de mogelijkheid om “beschermd thuis” te wonen: een combinatie van geschikte woonruimte en zorg op maat, met als streefdoelen normalisering, participeren, een persoonsgerichte en lokale aanpak en stijging van de zelfredzaamheid waar mogelijk. Zita de Joode van de gemeente Drechtsteden: ‘We gaan voor de benadering: Ik heb een cliënt, wat heeft hij nodig en waar kan ik dat halen in plaats van: Ik heb een cliënt, ik heb dit in huis dus daar gaan we het mee doen.’ De gemeente Drechtsteden ziet mooie resultaten, mensen uit de pilot lijken steviger naar zelfstandigheid te gaan.

Tijdens de leerbijeenkomst werd duidelijk dat veel sociale professionals het belang benadrukken om mensen met verhoogde kwetsbaarheid echt te laten ‘landen’ in de buurt. ‘We moeten het ‘anders zijn’ wegtrekken. Er moet een normaliteit ontstaan in plaats van een wij-zij. Uiteindelijk zijn de verschillen tussen mensen in een buurt helemaal niet zo groot. Iedereen moet zich gezien voelen en het gevoel hebben dat ze ergens bij horen.’ Ook werd het belang van de inzet van ervaringsdeskundigen benadrukt. Daarnaast zeiden de deelnemers dat we het ‘landen’ in de buurt niet moeten opleggen aan mensen. Voor sommige mensen is deelname aan dagbesteding al genoeg.

Uitwisseling

De aanwezigen keken samen naar de mogelijke manieren om te werken aan een ontvangende buurt. In de uitwisseling gaven ze elkaar veel voorbeelden hoe dat te doen. Uit die gesprekken kwam een aantal punten omhoog die de aanwezigen als cruciale opgaven zien. Het gaat om de volgende punten: hoe zorg je dat mensen niet verkommeren of vereenzamen? Hoe maak je kennis met de buurt en is dat echt nodig? En wat doe je met handelingsverlegenheid in de buurt? Hoe hou je de balans in de buurt tussen het kunnen opvangen/ontvangen van meer kwetsbare buren en mogelijke afwijzing? Deze onderwerpen geven genoeg handvatten om in een volgende bijeenkomst te bespreken.