Algemene punten
 

• De fasen van polarisatie voegen geen handvatten toe voor professionals om soortgelijke situaties aan te pakken. Er is teveel sprake van het naast elkaar bestaan van verschillende fasen in deze casussen. En daarmee biedt het geen algemeen handelingskader. Wel zijn de voorgestelde aanpakken toepasbaar bij verschillende vormen van overlast in een buurt, zoals het met elkaar in gesprek gaan op buurtniveau. Daarvoor is de Wijkverbinder een bron van praktische tools.
   
• Naast het verminderen van ongemak of overlast voor omwonenden door een specifiek persoon, is het ook nodig om te zorgen voor goede ondersteuning van die persoon. Wanneer mensen individuele ondersteuning ontvangen, wordt meestal niet gekeken naar mogelijke belasting voor de mensen in de omgeving. Terwijl dat soms juist nodig is als iemand overlast veroorzaakt. In Arnhem en Amstelveen zagen we dat die insteek uiteindelijk ten goede komt aan de situatie van de desbetreffende persoon. Zo zijn in Amstelveen afspraken gemaakt tussen buren en de persoon over welk gedrag (on)toelaatbaar is. En in Arnhem voelde de betreffende persoon zich meer thuis in de buurt.
   
• Het helpt als in een complex of buurt er niet een te grote concentratie van mensen met overlastgevend gedrag woont. Een concentratie leidt makkelijk tot het kwijtraken van een gezonde balans. Het kan leiden tot stapeling van problemen; zo komt een persoon met een ‘rugzak’ in een verleidende omgeving en ervaren omwonenden meer overlast.

Verbinding maken: volgorde van belang
 

• Basisveiligheid is bij overlast en/of escalatie de eerste prioriteit. Pas daarna kan er ingezet worden op andere interventies. Onder die voorwaarde kunnen en willen bewoners zich inzetten voor gemeenschappelijke activiteiten.
   
• Vervolgens is het nodig om in gesprek te gaan met iemand die overlast geeft. Hoe, dat hang mede af van de wensen van hen die overlast ervaren. Bijvoorbeeld door hen te betrekken bij een buurtgerichte activiteit, of juist niet (zie Arnhem en Delft).
   
• Ook met de buurt is het gesprek nodig. Waar hebben ze last van? Dan bedenken hoe de buurtbewoners betrokken kunnen worden bij het zoeken naar oplossingen. Er zijn al manieren bekend die kunnen helpen:
  • Het organiseren van sociaal contact gericht op het beter in elkaar kunnen verplaatsen, waardoor empathie ontstaat en het inlevingsvermogen bevordert. Dat kan via psycho-educatie of door ervaringsdeskundigen aan het woord te laten. Of bijvoorbeeld door de persoon zelf aan het woord te laten.
     
  • Werk aan de gezamenlijkheid of community building: zodat niet iedereen individueel overlast ervaart, maar dat het een gedeeld probleem wordt. Dat creëert verbinding. En dat verlaagt de ervaren overlast (gedeelde smart is halve smart). Er bestaan verschillende aanpakken (zie Amstelveen, Delft, Nieuwegein). Onder community building verstaan we vormen van samenlevingsopbouw, gemeenschapsopbouw of gemeenschapsvorming met als doel het verbinden van verschillende mensen en groepen in de wijk. Het bestaat uit activiteiten die de kwaliteit en samenhang van de (lokale) gemeenschap versterken (Lorkeers & Duivenvoorden, 2020).

Tips voor professionals rondom hun eigen inzet

• Zichtbaarheid en aanspreekbaarheid van professionals zijn van belang: wie is waarvoor te bereiken en op welke manier? Dit verhoogt de individuele weerbaarheid van bewoners. Ze weten dan hoe ze iets aan de situatie kunnen doen. Denk bijvoorbeeld aan melding maken of erover praten met een zichtbare, bereikbare professional.
   
• Continuïteit in bereikbaarheid met professionals: ook professionals moeten vertrouwd zijn (zie Delft en Amstelveen).
   
• De verschillende professionals in de buurt of wijk werken goed samen. Dat maakt het oppakken van situaties veel beter mogelijk. Dat kan als ze ook verantwoordelijkheid uit handen durven geven aan elkaar.
   
• Voor samenwerking is het nodig om zorgvuldig te zijn in het spreken over én uitwisselen van gegevens van personen (zie Arnhem en Delft).
   
• Betrouwbaar zijn door te zorgen dat er daadwerkelijk wat gedaan wordt aan gemelde problemen van overlast in de buurt.

Investeer in bewoners

• Betrek bewoners bij het zoeken van oplossingen. Door met elkaar actief te werken aan het verbeteren van de directe omgeving, leren ze elkaar kennen en waarderen. Met als extra resultaat een prettigere buurt.
   
• Neem onbekendheid en daarmee gepaard gaande angst van bewoners over afwijkend en overlastgevend gedrag serieus. Om bij omwonenden ongemak weg te nemen, is psycho-educatie een goede en makkelijk toepasbare manier om daarmee om te gaan. Het kan behulpzaam zijn bij het creëren van meer begrip voor dit gedrag. En dat biedt ruimte om iemand toch welkom te heten in de eigen woning na een opname, zo bleek uit de casus uit Arnhem.

Investeer in personen waar buurtgenoten overlast van ervaren

• Benoem de ervaren overlast in de buurt. Dit kan helpen om de persoon te motiveren om te stoppen met dat gedrag (zie Arnhem).
   
• Biedt duidelijkheid door grenzen te verduidelijken en daar afspraken over te maken (zie Amstelveen).