‘In communities zijn mensen bezig de wereld beter te maken, mooier te maken. Dat doen ze dicht bij zichzelf. Communityleiders zijn leiders van onderop, die steunen, in plaats van de baas te spelen. Het zijn ook leiders die mensen uitnodigen om mee te doen. Mensen die een community beginnen zijn meestal hele mooie mensen, met mooie persoonlijke verhalen. Zoals Floor Ziegler, die de Noorderparkkamer is gestart. Die verhalen boeien me enorm.’

Gouda Bruist

‘Een voorbeeld is ook Gouda Bruist, als platform waarin allerlei initiatieven in de stad aan elkaar worden verbonden. Gouda Bruist werkt online en offline, is een digitaal platform maar er zit ook echt dynamiek in, het leeft in de stad. Initiatiefneemster Heleen van Praag is een typische community builder, die in staat is met ‘prikjes’ en kleine sessies heel veel te stimuleren. Kijk maar op de site van Gouda Bruist!: het is niet te filmen hoeveel activiteiten er zijn.’

'Het is niet te filmen hoeveel activiteiten er zijn'

Buurtcommunities

Paul Basset praat gepassioneerd over communities, de nieuwe gemeenschappen van actieve burgers die zich inzetten voor beter samenleven, de zorg, het milieu en duurzaamheid. Zelf is Basset een van de trekkers van het programma Buurtcommunities, dat inmiddels negen thema-avonden organiseerde in Pakhuis De Zwijger. Ook zet hij zich in voor Kracht in Nederland, een platform voor vernieuwende maatschappelijke initiatieven.

Inbreng van burgers in beleid

Paul (55) studeerde planologie. In de jaren ‘90 was hij coördinator bij het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, waar hij zich zo’n tien jaar met terreinen als milieu, natuur, ruimtegebruik, landbouw en groene economie bezighield. Vervolgens werkte hij  twee jaar bij Natuur en Milieu en  daarna stapte hij over naar het ministerie van VROM, waar hij zich onder meer als programmamanager Beleid met Burgers met de inbreng van burgers in het beleid bezighield.

Verrijking van de representatieve democratie

Basset is sinds een aantal jaren actief als adviseur op het gebied van burgerinitiatieven en overheidsparticipatie. Daarbij speelt hij bij innovaties rollen als meedenker, dialoogmaker en verkenner.  ‘Het gaat niet meer om: ‘burgers, doe mee met de overheid’, maar ‘overheid, doe mee met de burgers’. Ik zie de hele beweging van communities, nieuwe initiatieven en van de doe-democratie als een verrijking van de representatieve democratie. Het is belangrijk dat initiatiefnemers ook ambtenaren hierin meenemen, het is samen zoeken naar hoe je dit doet. Het gaat om samen schuren, dan gaat het glimmen.’

’Het gaat om samen schuren, dan gaat het glimmen’

Gedrevenheid

Het succes van de communities wordt volgens Basset bepaald door het belang van de onderwerpen in combinatie met de gedrevenheid  van de initiatiefnemers. ‘De initiatieven doen ertoe. Het succes ontstaat door de gedrevenheid van de mensen die er mee bezig zijn. Initiatieven geven ook invulling aan de eigen droom en het komt dus niet van buitenaf. Deelnemers voelen zich aangesproken en gaan meedoen met grote inzet, met heel hun heel.’

Energie- en zorgcoöperaties

Voorbeelden van succesvolle communities zijn er te over, schetst Basset. ‘Ik vind energie- en zorgcoöperaties heel inspirerend. In energiecoöperaties produceren mensen hun eigen duurzame energie met zonnecollectoren en windmolens. Op de website www.hieropgewekt.nl staan talloze energiecoöperaties. Bij zorgcoöperaties gaat het over mensen die zelf hun zorg inkopen. De buurt zegt: wat hebben we nodig aan zorg en dat gaan we inkopen. Ze draaien het hele proces eigenlijk om. Dat spreekt me heel erg aan.’

Zelf aan de gang met energie besparen

‘Of neem de Hilversumse Meent, een wijk waarvan de bewoners zeiden dat ze ook echt weer een wijk wilden worden. Ze wilden weer iets met elkaar gaan hebben. Een groot project is dat ze bezig zijn gegaan met energie besparen. Mensen gaan zelf aan de gang, de gemeente steunt dat en Hoom, het bedrijf met energieadviseurs van Alliander, steunt dat. Samen vormen ze een krachtteam dat met duurzame energie aan de slag gaat: zonnepanelen, isolatie, dubbel glas. De ene bewoner doet het vanwege comfortverhoging, de ander vanuit milieuoverwegingen. Intussen worden ook de sociale relaties in de wijk versterkt.’

Drijfveren

De avonden over Buurtcommunities laten zien welke diversiteit aan communities er bestaat. ‘Er gebeurt zo veel. Elke nieuwe aflevering bevat voor mij nieuws. Ik leer welke drijfveren mensen hebben om zich in te zetten voor communities, hoe je het organiseert. Hoe krijg je het als community voor elkaar, die dynamiek interesseert me heel erg. Er zijn vele wegen die naar Rome leiden. Mensen uit de leefwereld zoeken het best passende pad. Het haalt mij vaak ook uit mijn eigen frame: het idee dat het maar op een bepaalde manier zou kunnen.’

Community building in Oeganda

Ook de avond over community building in Oeganda was voor Paul verrassend. ‘Daarbij bleek dat de succesvolle initiatieven altijd eerst goed bekijken wat ze zelf kunnen. Vervolgens gaan ze eventueel overheden en fondsen vragen wat ze eraan kunnen bijdragen. De Oegandese CEW-IT- methodiek is daarop gebaseerd. Ook de succesvolle communities in Nederland doen het zo: wat wil ik, wat doe ik en vanuit kracht anderen vragen of ze willen bijdragen. Zij opereren vanuit kracht.’

Kracht in Nederland

Landelijk is Basset actief in Kracht in Nederland, een coöperatie die ‘initiatieven’ uit de samenleving landelijk zichtbaar maakt en met elkaar verbindt. ‘Het gaat erom de initiatieven zichtbaar te maken en de verhalen erachter te vertellen. In het begin had het vooral de vorm van beschrijven wat er gebeurt. Nu ligt de focus door de Maatschappelijke AEXchange die Kracht in NL ontwikkeld heeft om inzichtelijk maken wat de maatschappelijke meerwaarde van een initiatief is. Wat draagt het bij aan duurzaamheid, aan sociale cohesie, aan (re)integratie, aan veiligheid?’

MAEXchange

De MAEXchange bevat intussen bijna 500 initiatieven met een bereik van meer dan een miljoen mensen, vertelt Basset. ‘Aan de hand van een vragenlijst maken de initiatieven op de site inzichtelijk hoe ze scoren op parameters als duurzaamheid, vrije tijdsbesteding, levensonderhoud, zelfredzaamheid, sociale cohesie, participatie. Je hebt de horizontale wereld van de initiatieven en de verticale wereld van de overheid. Dit soort instrumenten proberen die beide werelden te overbruggen. De overheid is verkokerd, je hebt overal aparte potjes voor, voor duurzaamheid, voor sociale cohesie. De MAEXchange maakt zichtbaar dat initiatieven veel meer integraal  werken.’

Boek van niks

En dan is Paul Basset ook nog een van auteurs van het ‘Boek van niks’. Hij wil met het boekje vol terloopse, vaak luchtige wijsheden een tegengeluid laten horen tegen het huidige jachtige leven, waarin iedereen voortdurend van alles moet. ‘We willen niet naar het nihilisme van niks, maar vragen aandacht voor de ruimte die door niks ontstaat. ‘Niks doen’ is niet niks, maar een reële optie. Niks is ook iets. Als auteurs gaat het ons er niet om wat er staat, maar om wat jij als lezer denkt bij wat er staat. ‘ En wat heeft het ‘Boek van Niks’ met communities te maken? ‘Niks.’

Het programma Buurtcommunities  - ‘communities als hedendaagse vorm van burgerschap’ – komt tot stand door een samenwerking van de Indische Buurt Community, KrachtinNL, Movisie en Pakhuis de Zwijger. Volgende bijeenkomst: Buurtcommunities #10 - Onafhankelijkheid op 18 mei 2015 van 20.00 tot 22.00 uur bij Pakhuis De Zwijger in Amsterdam.

Dit is artikel is geschreven door freelance journalist Martin Zuithof.