We praatten met Movisie-experts op het gebied van polarisatie, met Redouan El Yaakoubi (profvoetballer en oprichter Stichting Durf te Dromen), en met Dennis de Vries (directeur Stichting Vreedzaam).

Veel mensen maken zich zorgen over de toenemende polarisatie in Nederland. Joline Verloove, onderzoeker Movisie, legt uit wat polarisatie inhoudt: ‘Polarisatie ontstaat als bestaande tegenstellingen tussen groepen mensen verscherpen, waardoor spanningen en conflicten kunnen ontstaan. Bijvoorbeeld in buurten waar veel diversiteit is, in de politiek of op sociale media. Polarisatie heeft voor velen een negatieve connotatie, maar soms is polarisatie gewenst; meningsverschillen horen er bijvoorbeeld bij in een democratisch land als Nederland. Ook kan polarisatie zorgen voor emancipatie van groepen, denk aan Black Lives Matter. Het wordt pas een probleem als groepen niet meer met elkaar kunnen praten en wij-zij-denken ontstaat.’

Het begrip polarisatie diepen we verder uit aan de hand van drie stellingen.

De meeste deelnemers beamen deze stelling. Annemarie van Hinsberg, programmaleider Movisie, licht toe: ‘Polarisatie gaat over meer dan sociale ongelijkheid, denk ook aan verschillende meningen. Maar ongelijkheid is wel een belangrijke voedingsbodem voor polarisatie. Het kan leiden tot onvrede en wantrouwen richting de overheid - dat uit zich bijvoorbeeld tijdens de avondklokrellen - maar ongelijkheid kan ook tussen groepen mensen tot polarisatie leiden. In wijken waar problemen zich opstapelen, ontstaat er dan overlast en grensoverschrijdend gedrag. Ongelijkheid verminderen is dus belangrijk om polarisatie tegen te gaan.’

Dennis de Vries (directeur Stichting Vreedzaam) licht toe wat zijn stichting bijdraagt: ‘Kinderen worden niet geboren met een democratisch gen. Het is dus aan ons om kinderen warm te maken voor een democratische samenleving. Dat doen we door ze vaardigheden aan te leren op scholen en ze hiermee te laten oefenen op “democratische oefenplekken” in de wijk. In de documentaire Klassen zag je bijvoorbeeld goed de focus van onze samenleving op de opbrengst en studeren. Maar onderwijs is er ook voor het vormen van goede burgers in onze democratische samenleving. De komende periode zou de focus daarop moeten liggen.’

Sociale media

In de Movisies spreekt hoogleraar Richard Rogers zijn zorgen uit over de rol van sociale media bij polarisatie.

‘Als je polarisatie tegengaat, verlies je de gezonde discussie en doe je de democratie teniet’, aldus een deelnemer. Verloove vult aan: ‘We willen allemaal een internet waar we met elkaar op een goede manier in gesprek kunnen. Maar bij het tegengaan van polarisatie maak je mensen monddood, denk aan het blokkeren van Trumps account. Big Tech bedrijven hebben enorme macht, en het is onduidelijk waarom ze iemand censureren, transparantie daarover is hard nodig. Ook in de Nederlandse wetgeving kan meer gestuurd worden in het aanpakken van online haat en racisme. Jongerenwerkers kunnen daarnaast een rol spelen, zij zijn steeds meer online.’ Ook voor opinieleiders zoals politici en media ligt er een belangrijke taak bij het tegengaan van polarisatie, aldus een deelnemer.  

Verloove: ‘Als socialemediagebruiker kun je zelf melding doen van online haatberichten. Uit onderzoek van de Europese Commissie blijkt dat bij 70% van de meldingen het betreffende bericht wordt verwijderd; melden heeft dus wel degelijk zin. Elkaar online aanspreken op grensoverschrijdend gedrag kan ook, dat doen we vanuit Movisie bijvoorbeeld met het jongerenproject #Datmeenjeniet.’

Bewonersinitiatieven

Bij de avondklokrellen zag je dat bewoners zich hiertegen teweer stelden. Maar kan en mag dat? Volgens Thijs van Mierlo van organisatie LSA is voorzichtigheid op zijn plek daarbij. Je moet daar duidelijke afspraken over maken.

Bij de deelnemers overheerst ‘oneens’: ‘Dit soort initiatieven gaat juist polarisatie tegen, omdat het vaak gemengde groepen zijn die dit doen’. Redouan El Yaakoubi beaamt dit: ‘Bewoners kennen de wijk het beste. In Overvecht waar de politie juist de vijand is, kan ikzelf een jongere beter aanspreken op zijn gedrag dan de politie. Maar een combinatie van handhaven door burgers en politie werkt ook goed, zoals bij de avondklokrellen.’  

Van Hinsberg licht toe: ‘Het gaat vooral om waar de grens ligt van bet bemoeien. Uit onderzoek blijkt wel dat het goed kan werken als je een positieve en inclusieve norm communiceert, en als het aanspreken gebeurt door mensen uit de eigen gemeenschap die het beste met de ander voor hebben. Belangrijk is dat burgers niet gaan intimideren. Ook mensen die aanzien hebben of populair zijn, kunnen een positieve invloed hebben. Denk aan influencer Holwijn die startte met jongerenentertainment FC Avondklok.’

Stichting Durf te Dromen

Redouan El Yaakoubi vertelt bevlogen over zijn Stichting Durf te Dromen: ‘Ik ben opgegroeid in Overvecht, een wijk met een concentratie aan problemen, maar ook met veel talent en potentie. Na de basisschool ging ik naar het Christelijk Gymnasium Utrecht, waar ik een van de weinige Marokkaanse jongens was. Hierdoor heb ik veel obstakels moeten overwinnen. Veel Marokkaanse jongeren redden het niet, maar ik heb hard gewerkt om mijn diploma te halen. Hierin werd ik door mijn ouders ook altijd gestimuleerd.’  

Vanuit deze ervaring heeft Redouan Stichting Durf te Dromen opgericht. De stichting wil kinderen uit Overvecht en daarbuiten een betere toekomst bieden door middel van scholing en talentontwikkeling. Ook het bestrijden van onwetendheid is een speerpunt: ‘Het probleem is dat we niet geïnteresseerd genoeg zijn in elkaar; vanuit de opvoeding kan dit meer worden meegegeven. Het is wel een ingewikkeld punt, want je kunt niet voor iemand bepalen dat hij geïnteresseerd moet zijn in anderen. Nieuwe bewoners in Overvecht hebben bijvoorbeeld vaak geen contact met de wijk. Dit zorgt voor meer polarisatie. Belangrijk is dat we elkaar in ieder geval leren respecteren. Met de stichting willen we dit laatste ook aan kinderen meegeven.’