Mevrouw Jansen van 81 is vergeetachtig en laat soms het gas aan staan, maar wil heel graag zelfstandig thuis blijven wonen. Door haar vergeetachtigheid brengt ze zichzelf en haar omgeving in gevaar. Ook is een ze een tijdje geleden gevallen in huis. Haar buren en familie maken zich terecht zorgen. Kan mevrouw Jansen bepalen wat goed voor zichzelf is? Hoe kun je als professional mevrouw Jansen keuzes respecteren en de veiligheid in oog houden?

Eigenaarschap

Familie en buren van mevrouw Jansen vinden het niet meer verantwoord dat ze in haar eigen huis blijft wonen. Maar de vraag of ze nog wel thuis kan blijven wonen, roept bij mevrouw Jansen alleen maar verzet op. Haar belangrijkste wens is juist om in haar eigen huis te blijven. Werken vanuit zelfregie betekent dat mevrouw Jansen eigenaar is van het probleem en de oplossing. Maar wat is het probleem?

Het is belangrijk om de grenzen duidelijk te benoemen: als er geen oplossing komt om de risico’s van het gas dat aan blijft staan en het vallen te beperken, is het niet meer verantwoord om thuis te blijven wonen.

'Wat wilt u veranderen?'
'Ik wil dat anderen niet meer zo vaak tegen me zeggen dat ze zich zorgen maken en dat ik naar een tehuis moet. Dan ga ik me zelf ook zorgen maken en ik moet mezelf de hele tijd verdedigen.'

Daarbij staat centraal wat thuis blijven wonen voor mevrouw Jansen betekent en waarom het zo belangrijk voor haar is.

'Wat wilt u houden zoals het is?'
'Ik wil thuis blijven wonen. Dan kan ik gewoon mijn eigen dingen blijven doen en kan ik zelf bepalen wanneer ik wat doe.'

Vervolgens gaat het er om te zoeken naar een manier waarop mevrouw Jansen thuis kan blijven wonen, die zij prettig vindt én die voldoende veilig is. Een vraag die hierop aansluit is:

'Wat heeft u hierbij nodig?'
'Ik moet zorgen dat ik het gas niet meer aan laat staan en dat ik iemand kan waarschuwen als ik val. En dan moet ik mijn familie en buren gerust stellen. Het is fijn als iemand me daarbij kan helpen, want van mij nemen ze niet aan dat het wel goed komt.'

Motivatie

Voor mevrouw Jansen is het belangrijk dat ze thuis kan blijven wonen. Wat vindt ze fijn aan thuis wonen?

'Naar welk moment van de dag kijkt u uit?'
'Het opstaan ’s morgens. Ik zet dan een kopje koffie en lees de krant. En ik vind het fijn om naar de vogels in de tuin te kijken.'

'Wat vindt u het belangrijkst in het leven?'
'Ik heb altijd veel gezorgd. Nu is het tijd voor mezelf. Ik vind het belangrijk om op mijn manier, in mijn tempo, te genieten van kleine dingen. Even alleen voor mezelf zorgen.'

'Waar bent u trots op in uw leven?'
'Dat ik het fijn heb gehad met mijn man en dat mijn kinderen allemaal goed terecht zijn gekomen. Het was niet altijd gemakkelijk, maar het is wel goed geweest.'

'Wat is het belangrijkst voor u in deze situatie om te veranderen?'
'Ik ben zo vergeetachtig dat ik telkens het gas vergeet. Maar ik wil wel zelf thee en koffie kunnen zetten en kunnen koken. Anders ben ik afhankelijk van anderen en kan ik niet meer zelf bepalen wat ik eet en wanneer ik eet.'

Kracht

Mensen in de omgeving van mevrouw Jansen maken zich zorgen. En zij ziet natuurlijk zelf ook wel dat het allemaal niet meer zo gemakkelijk gaat als vroeger. Daardoor komt er veel nadruk te liggen op wat ze niet meer kan. Aandacht voor wat ze wel goed kan en kon, helpt om anders naar het probleem te kijken. Het wordt duidelijker waarin ze nog iets betekent voor anderen. Dat kan bijvoorbeeld door te vragen naar haar sterke kanten en door te vragen naar hoe ze eerder problemen heeft opgelost. Dat brengt haar misschien op ideeën om met de huidige problemen om te gaan.

'Waar bent u goed in?'
'Ik heb altijd veel voor anderen gezorgd. Voor mijn kinderen natuurlijk, voor mijn man toen hij ziek werd en vroeger voor mijn moeder. Dat deed ik graag en goed. Oh, en ze zeggen altijd dat ik zo lekker kan koken.'

'Vragen anderen u weleens om hulp?'
'Mijn buurvrouw heeft slechte ogen en kan niet meer zo goed lezen. Ik lees wel eens haar post. Maar verder houd ik het een beetje af. Ik ben zelf ook niet meer de jongste en wil nu vooral goed voor mezelf zorgen.'

'Hoe kijkt u terug op moeilijke periodes in uw leven?'
'Dat was vooral de periode dat mijn man ziek was. We waren heel verdrietig en de zorg was ook fysiek zwaar.'

'Wat heeft u gedaan om overeind te blijven?'
'Gewoon maar doorgaan. En heel veel praten met mijn man, mijn kinderen en anderen. Dat hielp om het vol te houden.'

Contacten

De mensen die zich zorgen maken voelen zich betrokken bij mevrouw Jansen. Door die zorgen verloopt het contact soms een moeizaam. Het is goed om eens door te praten over welke mensen belangrijk zijn voor mevrouw Jansen en of ze daar dingen anders in wil.

'Welke mensen zijn belangrijk voor u?'
'Mijn kinderen en kleinkinderen natuurlijk. En een aantal buren die hier ook al heel lang wonen. Ik ken echt heel veel mensen in de buurt. Ik vind het fijn om regelmatig een praatje te maken.'

'Welke mensen steunen u?'
'Vooral mijn kinderen. En ik heb ook een paar buurvrouwen die ik al heel lang ken. Die helpen mij met kleine dingen en ik help hen.'

'Aan welke mensen verleent u steun?'
'Mijn buurvrouwen dus. En mijn kinderen komen ook nog steeds om raad bij mij. Vooral mijn middelste vind het fijn om haar zorgen even van zich af te praten.'

Wat is het kernprobleem?

Het risico dat het gas aan blijft staan is niet acceptabel, zowel voor de veiligheid van mevrouw Jansen als voor die van haar omgeving. Hoe kunnen we zorgen dat dat niet meer gebeurt, zodat ze thuis kan blijven wonen?

‘U zegt dat u het lastig vindt dat u soms zo vergeetachtig bent en af en toe het evenwicht verliest. Heeft u ideeën hoe u minder kunt vergeten of kunt voorkomen dat u uw evenwicht verliest?'
'Nee, eigenlijk niet, misschien zijn er wel verklikkers voor het gas of pillen voor het evenwicht, maar dat weet ik niet. Ik ben vooral bang dat ze me in een tehuis stoppen.

De essentie is om samen met mevrouw Jansen hardop na te denken over met wie of waar een mogelijke oplossing te vinden is, die past binnen de wensen van mevrouw Jansen. De stap naar een oplossing kan mevrouw Jansen dan waarschijnlijk zelf nemen omdat ze meedenkt, zelf richting geeft en eigenaar van het probleem is. Als professional gebruik je de vier elementen van zelfregie (eigenaarschap, kracht, motivatie, contacten) om samen tot oplossingen te komen. En neem je wettelijke en morele grenzen en veiligheidsnormen mee als gegeven in het gesprek.

De kunst van de professional, vrijwilliger of andere betrokkene is om de goede vragen te stellen. De vragen van QueZ kunnen daarbij een hulpmiddel zijn.