Een fiscaal expert die met je meekijkt naar de gevolgen voor je toeslagen als je meer inkomen krijgt. Of een transferbegeleider die zorgt voor een soepele overgang tussen UWV en gemeente op het moment dat je WW-uitkering ophoudt. Bij de menselijke maat denkt niet iedereen aan dit soort voorbeelden. Stella de Swart werkt als ervaringsdeskundig adviseur menselijke maat bij UWV en zij noemt ze nadrukkelijk wél. ‘Dit zijn voorbeelden waarmee mensen niet alleen gehoord en gezien, maar ook daadwerkelijk geholpen worden.’

Drieslag

De menselijke maat wordt, althans op papier, steeds vaker het uitgangspunt bij de uitvoering van de Participatiewet. De Swart juicht dit toe, maar in de drieslag gezien, gehoord en geholpen worden, ontbreekt het volgens haar nog te vaak aan het derde. ‘Iedereen zegt wel dat hij wil werken vanuit de menselijke maat, maar het is onduidelijk wat dat precies betekent. Het is vergelijkbaar met het begrip bestaanszekerheid. Alle partijen roepen dat ze het belangrijk vinden, maar voor links betekent het iets heel anders dan voor rechts.’

Sessie met experts

Alleen al om die reden is het goed dat de Quick scan ten behoeve van spoor 3 ‘Participatiewet in Balans’ er nu is, zegt ze. ‘Want naast het overzicht met alle instrumenten, valt er in het rapport ook te lezen wat er verstaan wordt onder het begrip menselijk maat.’ In een sessie met experts met wetenschappelijke, praktijk- en ervaringskennis lag die vraag op tafel. De Swart was een van de deelnemers en ze is positief over de manier waarop voor deze inventarisatie geput is uit deze drie kennisbronnen.

Download de Quick scan

Goede afwegingen kunnen maken 

‘We vonden het inderdaad belangrijk om de verschillende perspectieven mee te nemen, zeker bij dit onderwerp’, beaamt Movisie onderzoeker Gery Lammersen. ‘De menselijke maat gaat over zaken als nabijheid, empathische bejegening en werken aan een vertrouwensrelatie. Maar ook over goede afwegingen kunnen maken als professional. Zeker als je afwijkt van standaardprocedures moet je sterk in je schoenen staan en je keuzes kunnen verantwoorden. Dit vraagt om gedegen kennis en professionals die burgers goed kunnen informeren en adviseren.’ 

Breder toepassen

Uit de inventarisatie van wat er voor deze professionals beschikbaar is aan tools, trainingen en trajecten om het vakmanschap te versterken, blijkt dat het aanbod breed is. Lammersen: ‘De vraag is vooral hoe al die kennis breder verspreid en meer toegepast kan worden. Het vraagt om nadere duiding of professionals die de Participatiewet uitvoeren voldoende bekend zijn met de instrumenten en hoe zij deze handvatten kunnen toepassen in hun werk. Je ziet nog grote verschillen in hoe er gewerkt wordt, onder meer door de gedecentraliseerde uitvoering. En ook doordat de uitvoeringsorganisaties verschillend omgaan met het begrip professionele ontwikkeling. Het maakt voor het landen in de praktijk veel verschil of een instrument door enkele medewerkers wordt gebruikt, of dat kennis en ervaring breed gedeeld wordt.’

Beroepsidentiteit

Een van de manieren die in het rapport wordt genoemd om de beschikbare kennis wijder te verspreiden en standaardiseren is via de versterking van de beroepsidentiteit. Marcel van Druenen, directeur van beroepsvereniging SAM, onderschrijft dit. ‘De beroepsidentiteit maakt duidelijk wat het vak inhoudt. Het vakmanschap van een uitvoerend professional in het sociaal domein zit hem bijvoorbeeld in het kunnen balanceren tussen het helpen van mensen aan de ene kant en het handhaven van regels aan de andere. In het omgaan met de spanning tussen leef- en systeemwereld dus. Tegelijkertijd moet je uitstekende gesprekstechnieken hebben, maar ook uitgebreide en actuele kennis van de wet- en regelgeving én van je eigen discretionaire ruimte.’

Kwaliteitsregister

De mogelijkheid om je als uitvoerend professional te kunnen registeren in een kwaliteitsregister draagt bij aan een sterke beroepsidentiteit, zegt Tjalling Smit. Hij zit ruim twintig jaar in het vak en is momenteel actief bij SAM. Hij is positief over het in 2022 geopende Kwaliteitsregister Sociaal Domein (KRSD). ‘Je kunt je pas registreren als je aantoonbaar voldoende investeert in het up-to-date houden van je kennis en in de praktijk aan het werk bent.’ 

Jarenlange samenwerking

Het KRDS is ontstaan uit een jarenlange samenwerking tussen veel betrokken partijen waaronder naast SAM ook Divosa, de NVVK, partijen in het onderwijsveld en SBCM, het kenniscentrum en A&O-fonds voor inclusief werken. Smit: ‘Het kwaliteitsregister helpt om de beroepsidentiteit verder te laden en uniformeren. Als je in het register opgenomen bent, dan geeft het houvast in de uitoefening van het vak.’ 

Cijfermatige sturing

Het KRSD kan helpen om steeds meer te werken vanuit de professionele autonomie, denkt Smit. ‘Het geeft professionals meer positie. Bijvoorbeeld in de verantwoording naar hun leidinggevende. Het komt nog vaak voor dat het management vooral stuurt op cijfermatige resultaten en kostenbesparing.’ Van Druenen vult daar op aan: ‘Eigenlijk had er ook wel een inventarisatie gedaan mogen worden naar het aanbod voor managers over werken vanuit de menselijke maat.’ 

Maatschappelijk debat

De sterkere positie van de vakmensen geeft ze niet alleen binnen de eigen organisatie een steviger positie, maar ook in het maatschappelijk debat, denkt Smit. ‘Als er eens een incident in de media komt, dan zijn ze nu overgeleverd aan de grillen van de publieke opinie. Als de beroepsgroep zelf meer podium krijgt, dan kunnen ze zelf uitleggen waarom ze, na alle afwegingen, tot hun beslissing gekomen zijn.’

Auteur: Tea Keijl