Het belangrijkste is om mensen de hand te blijven reiken
Willem Timmer is commissaris van politie en hoofd van het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd geweld. Hij is vanaf het begin af aan betrokken geweest bij het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld.
Jij hebt het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld opgericht. Hoe kwam dat zo?
‘Klopt. In 1993 werd ik coördinator Islamitische gemeenschappen voor de grote korpsen. Ik bracht alle stromingen in Nederland in kaart. Ik zag dat er ongelijkheid was: iemand die een kerkgenootschap wilde stichten, kreeg alle ruimte. Maar iemand die een moskee wilde openen, werd vaak tegengewerkt. Dat klopt niet, we hebben een grondwet die zegt dat iedereen gelijkwaardig behandeld moet worden. Dat is de basis.
Wie is Willem Timmer?
Willem Timmer begon in 1976 als agent bij de politie in Utrecht. Hij heeft veel verschillende functies en standplaatsen gehad bij de Nederlandse politie, van lid van de ME tot wijkagent, van rechercheur Vreemdelingen-Inlichtingendienst tot buitenlandse missies. Sinds 2005 is hij commissaris van politie en sinds de oprichting in 2008 hoofd van het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld.
Het Bureau Islamitische gemeenschap vormde de basis voor het Multi Etnisch Politieteam in Den Haag. Dit was niet alleen op eergerelateerd geweld gericht, maar breder, op alles wat met multi-etnische vraagstukken te maken heeft. Vervolgens is het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld gevormd. Ik heb dat zelf in nauwe samenwerking met de korpsleiding opgericht, op verzoek van de toenmalige minister van Vreemdelingenzaken en Integratie Rita Verdonk.’
Wat is eergerelateerd geweld?
Hilde Bakker: ‘Eergerelateerd geweld is de overkoepelende term voor alle vormen van dwang, psychisch en fysiek geweld ter bescherming en herstel van de familie-eer tegen de (vermeende) ‘eerschender’. Het kiezen van een niet acceptabele partner, het vermoeden van seks buiten het huwelijk zijn vaak de oorzaak van eerconflicten in families. Daarmee is er vooral sprake van een groepsconflict. Het vergt daarom een andere aanpak dan huiselijk geweld en het betrekken van andere experts. De stappen die een professional moet zetten, staan beschreven in de Meldcode bij vermoedens van eergerelateerd geweld.’
Wat doet het expertisecentrum als jullie hulp ingeroepen wordt?
‘We proberen eerst zoveel mogelijk informatie te verzamelen vanuit de systemen, de politiedossiers en de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens. Wij doen een netwerkanalyse en bekijken hoe het familieschema eruit ziet. Uiteindelijk maken we met alle informatie een risicotaxatie en adviseren we de regionale politie over wat zij kunnen doen.
Maar er zijn ook zaken die we zelf doen. Als er ernstige dreiging is, moet er beveiliging komen en adviseren we over noodmaatregelen. Het kan zijn dat iemand direct moet worden aangehouden. Bij mensen uit landen zonder regime of met een corrupt regime, die relatief kort in Nederland zijn, werkt het soms preventief als we meteen waarschuwen welke sancties we stellen bij geweld. Als een zaak al hoog opgelopen is, werkt alleen een goed gesprek niet. Concrete consequenties helpen vaak wel. Mensen moeten dus weten: er kunnen consequenties aan acties verbonden zijn.’
Welke ontwikkelingen zie je als het gaat om eergerelateerd geweld?
‘Eergerelateerd geweld biedt digitaal steeds meer kansen maar ook bedreigingen. Door de sterk veranderende samenleving zijn er groepen die niet meer alles kunnen volgen. Vaak zijn dit mensen die gevlucht zijn. Uit onzekerheid zoeken mensen houvast in de orthodoxie van religie en cultuur. Deze mensen zijn geen crimineel, ze zijn bang omdat ze niet weten hoe de Nederlandse samenleving in elkaar zit. Daarnaast zie ik ook steeds vaker de invloed van psychische problemen. Het gaat niet meer alleen om eer, er wordt heel extreem gereageerd. Vaak hebben deze mensen een geweldservaring in het land van herkomst of hebben ze oorlogstrauma’s.’
Over het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld
Dit centrum houdt zich bezig met operationele zaken en wetenschappelijk onderzoek rondom eergerelateerd geweld. Het heeft een 24-uurs-helpdesk waar vanuit de regionale politie gemiddeld 600 complexe zaken per jaar binnenkomen. Het centrum onderhoudt internationale netwerkcontacten met o.a. de politie. Ook adviseert het de rijksoverheid, ministeries en burgemeesters.
Wat is lastig bij de aanpak van eergerelateerd geweld?
‘Het is steeds lastiger omdat je met een beperkt aantal mensen en middelen alles moet doen. Er zijn wijken waar meer dan 130 etniciteiten wonen. De kennis over al die etniciteiten kun je niet allemaal paraat hebben. Maar je moet er wel mee werken. We zitten niet te wachten op weer een protocol of bestuurlijk instrument, alleen maar om aan te tonen dat we bureaucratisch gezien ons werk goed doen. Ik houd altijd in gedachten: wat is de menselijke maat? Hoe zou ik zelf behandeld willen worden in zo’n situatie? Ik ben ervan overtuigd dat veel dingen nog steeds kunnen. Het ligt niet altijd aan het systeem, maar valt of staat bij nét die ene aardige meneer of mevrouw met verstand van zaken. Iemand die het systeem op de juiste manier gebruikt zodat er actie wordt ondernomen.’
Hoe kunnen we de sociale veiligheid in wijken verbeteren?
‘Het belangrijkste is om mensen de hand te blijven reiken en niet af te stoten. Ik ben er niet voor om alles strafbaar te stellen, wat schieten we daarmee op? Het lost het probleem niet op. Ik denk dat je mensen moet laten zien dat het goed is. Blijf het uitleggen. En de excessen moeten we natuurlijk beter bestrijden en daar meer sancties opleggen. Het rechtsgevoel moet er zijn, anders raken mensen verbitterd.
Ik ben ervoor om weer ouderwetse huisbezoeken af te leggen bij mensen. Je kunt niet alleen vanachter het bureau situaties digitaal duiden. Ik vind het ook belangrijk om nauw samen te werken met anderen. Wij zijn specialist op veiligheid en opsporing, maar wij zijn geen pedagogen en psychiaters. Betrek dus andere professionals! Door samen te werken, is mijn ervaring dat je meer resultaat behaalt, dat mensen beter geholpen worden en dat het voor jezelf prettiger werken is.’
Wat is jouw droom als het gaat om de aanpak van eergerelateerd geweld?
‘Ik zie eer als een overlevingsmechanisme uit een samenleving waar geen overheid of waar een corrupte overheid is. Ik denk dat er veel minder problemen rondom eer zouden zijn als de rijkdom in de wereld beter verdeeld is. Als dat niet verandert, komt het op termijn niet goed. Mensen moeten inzien dat het geld niet alleen regeert. Ik citeer de Bijbel: Nog eerder gaat een kameel door het oog van de naald, dan een rijke de hemelpoort binnen.’
