'Ik heb verteld over mijn eigen ervaring met schulden en wat dat met mij gedaan heeft. Bijvoorbeeld dat ik op een gegeven moment geen eten meer kon kopen maar dat ik nergens gehoor vond. Dat ik mijn zelfvertrouwen en eigenwaarde ben kwijtgeraakt in die periode. Het lukte goed om dat gevoel over te brengen. Ik wilde uitleggen dat ik vanuit deze ervaring ben gaan werken, eerst als vrijwilliger en later professioneel om te zorgen dat mensen dit niet hoeft te overkomen. Hoe ik mijn kennis over wat mensen overkomt steeds verder heb verdiept doordat ik bij honderden mensen thuis op de bank heb gezeten om over hun geldzorgen en problemen te praten. Ik realiseerde mij op dat moment opeens hoe ik al die tijd met al mijn energie en heel mijn wezen heb geknokt om deze boodschap over te brengen. En nu ben ik op een plek waar ik misschien wél het verschil kan maken en waar er misschien wél geluisterd wordt. Dat raakt mij en ik werd er emotioneel van.'

Verkorten schuldhulpverleningstrajecten

'Een manier om de schuldhulpverleningstrajecten te verbeteren is door ze te verkorten. Dit is ingegeven vanuit het idee om het proces tussen schuldhulpverlener en schuldeiser korter te maken. Hierbij wordt de schuldeiser vroeg afgekocht en wordt de gemeente de enige schuldeiser. Daarnaast is er het voordeel dat de gemeente soepeler kan omgaan met de afspraken rond het aflossen dan de andere schuldeisers. Dit idee is op zich een hele verbetering, maar is deels wel ingegeven door praktische oplossingen voor de schuldeisers en gemeenten/schuldhulpverlening. Als je uitgaat van de mensen met schulden kom je tot andere conclusies.'

Een streep door het verleden

'Zo zou je het traject dat je aangaat met de mensen zelf kunnen loskoppelen van de technische oplossing tussen schuldeiser en schuldhulpverlening. Uitgaand van mensen zelf kun je de vraag stellen waarom er nog afgelost moet worden? Als mensen eenmaal zover in de schulden zijn dat schuldsanering nodig is, zijn ze vaak mentaal op en is er een verhoogd risico op mentale en fysieke problemen. Het idee dat er afgelost moet worden is gestoeld op veronderstellingen die niet aansluiten bij de realiteit. De meeste mensen voelen zich juist wel verantwoordelijk voor hun situatie en zijn helemaal niet uit op misbruik van de situatie. De huidige regeling levert schuldeisers eigenlijk nauwelijks iets op. Er wordt echt maar een minimaal deel van de oorspronkelijke schuld afgelost. Richt je niet op aflossen maar op duurzame en succesvolle deelname aan de samenleving door te zorgen dat er een streep staat door het verleden en dat er zowel financieel als mentaal buffers zijn opgebouwd. Dat is waar een traject zich op zou moeten richten.'

Voorkomen van problemen 

'Het moet niet gaan om het in beeld krijgen van mensen maar het voorkomen van problemen. Als je vanaf het begin anders omgaat met achterstanden en betalingsproblemen kun je veel beter onderscheid maken tussen mensen waarvoor ondersteuning en hulp nodig is en zij die eigenlijk zelf in staat zijn hun probleem op te lossen. In de huidige situatie zijn mensen nauwelijks in staat zelf tot oplossingen te komen omdat schuldeisers niet gericht zijn op een duurzame oplossing. Het korte termijn denken overheerst.'

‘Nu is vaak de snelheid van betalen leidend en niet de mogelijkheden en omstandigheden van de debiteur’

Duurzame betalingsregeling

'Nu er meer aandacht ontstaat voor meer sociale oplossingen wordt het tijd om dit ook in de wetgeving op te nemen. Een duurzame betalingsregeling zou uitgangspunt moeten zijn voor alle schuldeisers. Hierbij wordt uitgegaan van de mogelijkheden van mensen met een achterstand met als achterliggend idee dat alles erop gericht is dat uiteindelijk de volledige achterstand wordt voldaan. Nu is vaak de snelheid van betalen leidend en niet de mogelijkheden en omstandigheden van de debiteur.'

Een stabielere aflossituatie

'In plaats van druk uitoefenen om zo snel mogelijk betaald te worden ga je rekening houden met andere achterstanden die ook betaald moeten worden. Ook houd je rekening met de levensstandaard die mensen gewend zijn en de mogelijkheid om ook voor onverwachte gebeurtenissen geld achter de hand te hebben. Hiermee creëer je een veel stabielere aflossituatie, waardoor je de kans dat er betaald wordt enorm vergroot. Tegelijkertijd wordt het duidelijker wanneer er meer ondersteuning nodig is wanneer het niet lukt om tot afspraken te komen of binnen een bepaalde periode van bijvoorbeeld 24 maanden af te lossen, hier zou schuldhulpverlening of een deurwaarder een rol kunnen krijgen.' 

Formele versus informele dienstverlening

'Mensen willen liever geen hulp. Hulp aannemen betekent immers dat je gefaald hebt en dat het je zelf niet lukt. Dat is niet goed voor je eigenwaarde en zelfvertrouwen. Daarnaast zijn mensen over het algemeen overmatig optimistisch over hun eigen situatie en de mogelijkheden in de toekomst. Informele dienstverlening weet mensen veel beter aan te spreken vanuit vertrouwen en verbinding met de lokale situatie. Formele dienstverlening kan hier gebruik van maken door informele dienstverlening als ingang te laten fungeren voor mensen die meer hulp nodig hebben die het informele circuit kan bieden. Hiervoor is het van belang informele diensten niet téveel te formaliseren maar wel te steunen. Daarnaast kan formele dienstverlening veel leren over de manier waarop mensen aangesproken en behandeld willen worden.' 

'Er valt veel meer van ervaringsdeskundigen te leren dan alleen een verhaal over wat wij meegemaakt hebben'

Vaker praten met politieke partijen en ministeries

'De feedback die wij als ervaringsdeskundigen kregen van de aanwezigen was uitermate positief, dat biedt hoop. Tegelijkertijd is het maar de vraag wat er gedaan wordt met onze bijdrage. Ik denk dat onze bijdrage pas écht geslaagd is wanneer het besef doordringt dat er veel meer te leren valt van ervaringsdeskundigen dan alleen een verhaal over wat wij meegemaakt hebben. Ook bij het geven van betekenis aan onze ervaring voor toekomstige keuzes en beleid zou je ons moeten betrekken. Pas als wij vaker worden uitgenodigd door politieke partijen en ministeries om ook mee te praten over oplossingen en beleid hebben we écht iets bereikt. Ik hoop dat onze deelname bijdraagt aan het besef dat er veel te winnen valt bij het betrekken van ervaringsdeskundigen.'

De opname van het rondetafelgesprek is terug te zien op debatgemist.tweedekamer.nl.