Loketten die niet meer open zijn, vrijwilligers die geen ondersteuning meer geven, Wmo-aanvragen die teruglopen: wat betekent dat voor inwoners die hulp nodig hebben?

‘Mensen blijven in coronatijd langer thuis zitten met een hulpvraag. Dit geldt in ieder geval voor mensen met psychische problemen’, vertelt Lori van Egmond, van Vriendendiensten Deventer. ‘Er komen aanzienlijk minder nieuwe vragen binnen. Dat zie je niet alleen bij ons, maar ook bij ggz-aanbieders.’ 

Irene Witjens van welzijnsorganisatie U-Centraal bevestigt dit: ‘Het is een stuk minder druk dan voorheen. Normaal komen de meeste hulpvragen via de buurtteams binnen. Nu zijn de buurtteams minder fysiek aanwezig in de wijk. Daardoor verschuift hun focus naar de acute  hulpvragen.’ Gijs van Leeuwen van de gemeente Utrecht vult aan: ‘Mensen vinden de weg naar zorg en ondersteuning nu minder goed of ze zetten alles op pauze. Hierdoor zien we in Utrecht een afname van hulpvragen, terwijl deze er waarschijnlijk wel zijn. Daar maken we ons zorgen over.’

Meer zorgen

Uit een online enquête van het Trimbos Instituut van medio mei 2020 blijkt dat bijna de helft van de drieduizend respondenten behoefte heeft aan hulp tijdens de coronacrisis. Bij een op de drie ondervraagden is de psychische gezondheid de afgelopen tijd slechter geworden. Ook Van Egmond maakt zich zorgen om deze ontwikkeling. ‘De impact voor mensen met psychische problemen kan groot kan zijn, zeker als het langer duurt. We zien dat deze mensen door de maatregelen nóg eerder in een sociaal isolement raken en meer zorgen hebben. De afgelopen weken signaleerden onze cliëntondersteuners bij verschillende cliënten suïcidale gedachten. Daar hebben we dan intensief contact mee en zo nodig verwijzen we hen door.’

'Mensen vinden de weg naar zorg en ondersteuning nu minder goed of ze zetten alles op pauze'

Vaker bellen

Door de contactbeperkende maatregelen en het afnemende aantal vragen gaan  cliëntondersteuners anders te werk in coronatijd. ‘Onze cliëntondersteuners stellen zich proactief op en bellen alle cliënten die zij kennen. Soms gewoon voor een praatje, maar vooral ook om te vragen wat er speelt en waar zij tegenaan lopen’, aldus Van Egmond. Deze verschuiving in werkzaamheden is in meerdere gemeenten te zien. Cliëntondersteuners signaleren, net als veel andere professionals, meer eenzaamheid. Zij bieden nu vaker sociaal-emotionele ondersteuning in plaats van dat ze inwoners bijstaan in gesprekken met de gemeente of andere instanties.

Coronaproof lokaal

Die sociaal-emotionele ondersteuning gebeurt meestal telefonisch of via beeldbellen. Van Egmond: ‘Maar voor mensen die niet digitaal vaardig zijn, hebben we een coronaproof lokaal ingericht. Dat grote lokaal heeft twee uitgangen, wordt na ieder bezoek ontsmet en voldoet aan de richtlijnen van het RIVM. Daar kunnen fysieke afspraken wel doorgaan.’ Ze heeft nog een tip als bewoners niet digitaal vaardig zijn. ‘Onze cliëntondersteuners gaan soms ook wandelen als persoonlijk contact noodzakelijk is.’

Eerste lijn

Ook helpt het om op een meer outreachende manier te werken en contacten te leggen met andere professionals waar nog wel vragen binnenkomen, zoals bijvoorbeeld de eerstelijnshulpverlening. ‘Hierdoor worden mensen bereikt die eerder nog niet in beeld waren bij cliëntondersteuners, maar die wellicht toch een vraag hebben.’ In Utrecht was al sprake van een goede samenwerking met  bijvoorbeeld buurtteams en informele partners in de wijk. Die samenwerking wordt nu optimaal benut en zelfs uitgebreid met andere partners uit de eerste lijn, zoals huisartsen. Irene Witjens: ‘Doordat deze partners vertrouwd zijn met cliëntondersteuning verwijzen zij snel door. We communiceren in deze periode nóg actiever over de meerwaarde van cliëntondersteuning en de bereikbaarheid.’

'We communiceren in deze periode nóg actiever over de meerwaarde van cliëntondersteuning en de bereikbaarheid'

Gevolgen?

Het blijft nog gissen wat de gevolgen zijn van de coronacrisis voor bewoners en cliëntondersteuners. De versoepeling van de coronamaatregelen lijkt te leiden tot een toename van de hulp- en ondersteuningsvragen. Witjens licht toe: ‘Nu de coronamaatregelen wat versoepeld worden en het fysieke contact weer deels is toegestaan, zien we langzaamaan meer vragen binnenkomen voor cliëntondersteuning. Ook bereiden we ons voor om weer fysiek in de wijk aanwezig te zijn zodra dat kan. Dat is vooral belangrijk in wijken waar we inschatten dat er veel uitgestelde vragen voor ondersteuning zijn. Dat zien we bij mensen die de taal niet spreken of minder digitaal vaardig zijn. Deze mensen bereik je nu minder goed.’

Nieuwe vragen

De verwachting is dat de komende periode ook het type vraag verandert. Uit een eerste peiling van het NIBUD blijkt dat de kwetsbare werkenden het hardst worden getroffen, zoals jongeren,  flexwerkers en zelfstandigen. Zij krijgen te maken met een inkomensdaling. ‘Wij verwachten dat een nieuwe groep mensen met specifieke corona-gerelateerde vragen zich aandient, bijvoorbeeld op financieel vlak’, geeft ook Witjens aan. Door de toenemende financiële en sociale onzekerheid, uitgestelde operaties en mensen die zelf coronapatiënt zijn geweest, zal een cliëntondersteuner voor een grotere groep mensen van meerwaarde kunnen zijn. Deze groep weet mogelijk niet goed van welke (corona-specifieke) ondersteuningsmaatregelen zij gebruik kunnen maken. Meer dan ooit is het belangrijk dat mensen de helpende hand van een cliëntondersteuner weten te vinden. Daarvoor is zichtbaarheid van cliëntondersteuning van belang. Dat is iets waar de gemeente een rol in kan spelen.