'Laaggecijferdheid is een onderschat probleem'
In gesprek met lector Kees Hoogland
Technologie en digitalisering hebben allemaal een wiskundige basis en zijn onvermijdelijk doordrongen in allerlei delen van ons dagelijks leven. Toch zijn we ons daar lang niet altijd van bewust. Niet iedereen kan deze cijfermatige prikkels even goed verwerken. Laaggecijferdheid is een onderschat probleem, aldus lector Kees Hoogland van Hogeschool Utrecht.
Vanaf het moment dat we wakker worden nemen we gecijferde beslissingen. Klokkijken, inschatten hoelang je in bed kan blijven liggen, koffiezetten, berekenen wanneer je moet tanken of het coronadashboard begrijpen. Een groot deel van de mensen maakt deze keuzes onbewust. Dat geldt echter niet voor iedereen. Hoogland: ‘De kwantitatieve kant van de wereld om ons heen is heel breed. De hele dag door krijgen we prikkels en informatie binnen die daarop gebaseerd zijn. Denk aan tijd, geld, ruimtelijke ordening, logistiek, productie, zorg, medicatie en zelfs in sport en dating apps.’
Wat is gecijferdheid?
‘Gecijferdheid is het vermogen om te kunnen omgaan met de kwantitatieve kant van onze wereld. Het niveau van gecijferdheid wordt door meerdere factoren beïnvloed. Niet alleen vaardigheden spelen een rol, maar ook je vermogen tot redeneren, het oplossen van problemen, analyseren en het interpreteren van getallen speelt mee.’
‘Gecijferdheid heeft te maken met hogere orde vaardigheden. Denk aan analyseren, evalueren, interpreteren en creëren. Allerlei vormen van kritisch, logisch, reflectief, metacognitief, en creatief denken.’
Mini-documentaire Mathematisering van de Samenleving
Technologie en digitalisering
‘De wereld is ingericht op mensen die een flink gecijferd niveau hebben. De afgelopen 30 à 40 jaar is de kwantitatieve kant enorm nog gegroeid. Veel in de wereld om ons heen bestaat uit gecijferde informatie. Deze informatie gaat uit van de heersende norm; dat iedereen deze gecijferde en digitale vaardigheden goed heeft ontwikkeld. Denk aan online winkelen: websites bestaan voor een groot deel uit cijfers, procenten, filters.’
2,1 miljoen laaggecijferden
Van de 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland, zijn 2,1 miljoen mensen ook laaggecijferd. In tegenstelling tot laaggeletterdheid is dit minder een taboe. Hoogland: ‘Het valt minder snel op omdat niet altijd duidelijk is waar het probleem zit. Daarnaast weten mensen vaak zelf ook niet dat ze laaggecijferd zijn. Net als bij laaggeletterdheid ontwikkelen mensen strategieën om hiermee om te gaan. Moet er bijvoorbeeld een rekening door zeven worden gedeeld? Dan is het vanzelfsprekend om iemand anders te laten rekenen. Niemand kijkt daarvan op, inclusief de persoon zelf.’
Hoogland stelt dat gecijferdheid met veel meer factoren te maken heeft dan rekenen of bewerkingen uitvoeren met cijfers (zie afbeelding). En dat daar ook precies het probleem zit in traditionele aanpakken van het probleem.
Wat mist er in de aanpak?
‘In de volwasseneneducatie is er weinig aandacht voor gecijferdheid. Ook aanbieders vinden het lastig om hiermee aan de slag te gaan. Er moet een landelijke aanpak komen om basisvaardigheden in het algemeen aan te pakken. Niet alleen geletterdheid, ook gecijferdheid moet hierin centraal staan. Ontwikkel aanpakken vanuit een breder perspectief en besteed aandacht aan die andere vaardigheden.’
‘Vanuit Tel mee met Taal, een landelijk actieprogramma om laaggeletterdheid te voorkomen en verminderen, loopt nu een experimenteel project rondom laaggecijferdheid. We werken aan het aanbod en een toolbox om laaggecijferdheid aan te pakken. Dat doen we op basis van kennis die we in internationale projecten hebben vergaard.
Is er een gouden sleutel?
‘We moeten werken aan de basiskennis van hulpverleners. Zo kan laaggecijferdheid sneller herkend worden en hebben professionals een rijker beeld van waar de problematiek precies zit. Bij schulden wordt de controle vaak uit handen genomen en worden zaken voor mensen opgelost. Als je constateert dat iemand iets niet kan, kan je er ook voor kiezen om ze dit aan te leren. Door het uit handen te nemen leer je mensen niets en verandert hun gedrag ook niet. We voorkomen erger, maar bereiken op de lange termijn minder.’
‘Het is een hele bewustwording dat als gedrag verandert, ook het dagelijks leven van mensen verandert. Ga uit van wat mensen kunnen en zie iedere persoon als individu. Laaggecijferdheid kan door veel verschillende factoren komen, daardoor is er niet één aanpak op ieder persoon te plakken.’
Dit artikel is geschreven door Dyonne van Haastert
