‘De vrijwilligers zijn een brug tussen veilige cocon en grote buitenwereld’
Terugblik op inspiratiebijeenkomst Vrijwillige inzet na huiselijk geweld
Movisie en Moviera (aanpak huiselijk geweld) sloegen de handen ineen om met financiering vanuit het Kansfonds een pilot te ontwikkelen om contactpersonen, hulpverleners en vrijwilligers effectief met elkaar te laten samenwerken. Contactpersonen zijn beroepskrachten die hulpverlenen aan cliënten en daarnaast de taak hebben om vrijwilligers te begeleiden op de werkvloer. Tijdens een online bijeenkomst op 26 november is het project, dat inmiddels 2 jaar loopt, toegelicht. Gezamenlijk is antwoord gegeven op de vraag: ‘Hoe kun je het werken met vrijwilligers op een goede manier inrichten en organiseren?’
Om de deelnemers aan de bijeenkomst een goed beeld te geven van het project, gaat Movisie-expert Michaëla Merkus in gesprek met Adri van Apeldoorn en Rahel Oehrli. Beiden zijn inmiddels al een aantal jaar in dienst bij Moviera en samen zijn ze de uitdaging aangegaan om het werken met vrijwilligers meer in te bedden in de organisatie. Zij zijn zogenaamde kwartiermakers, ze verkennen (on)mogelijkheden van de inzet van vrijwilligers, creëren draagvlak op diverse lagen in de organisatie, investeren in de samenwerking met stakeholders en zetten uiteindelijk dus iets nieuws neer voor de toekomst.
Vrijwillige inzet na huiselijk geweld
Het project vrijwillige inzet na huiselijk geweld beslaat een tweejarig traject waarin de inzet van vrijwilligers wordt ingebed in de organisatiestructuur. Door beroepskrachten te scholen en te begeleiden bij het (samen)werken met vrijwilligers, ontstaat meer begrip en draagvlak. Medewerkers raken bewust van de meerwaarde van de inzet van vrijwilligers. Hierdoor kan het vrijwilligersbeleid verder professionaliseren en het totale vrijwilligersbestand verder groeien.
Diverse doelgroep
Eerst een beetje context. Rahel vertelt: ‘Iedereen kan huiselijk geweld meemaken, het maakt niet uit hoe je bent opgegroeid of hoeveel geld je hebt. En het geweld kan psychisch, fysiek en/of seksueel plaatsvinden, tussen ouders en kinderen, tussen partners, tussen volwassenen kinderen en hun bejaarde ouders. Dat je geweld thuis of in een intieme relatie meemaakt, daar waar je je eigenlijk veilig zou moeten voelen, is heel moeilijk om te doorbreken en heel moeilijk om over te praten.’
Inzet vrijwilligers
Het inzetten van vrijwilligers binnen de context van huiselijk geweld vraagt meer dan bij andere organisaties, zoals een verpleeghuis of een kinderboerderij, aldus de kwartiermakers. ‘De veiligheid van onze doelgroep is een enorm belangrijk thema. Je wilt goede informatie aan de vrijwilligers geven over de doelgroep en over huiselijk geweld, om te kijken of iemand dit aankan als vrijwilliger. Vrijwilligers moeten goed voorbereid zijn, ze moeten bijvoorbeeld om kunnen gaan met depressieve gevoelens van de cliënt of gevoelens van onveiligheid. Moviera creëert een veilige wereld voor de cliënt, de vrijwilliger is een brug tussen deze veilige cocon en de grote buitenwereld.’ Vrijwilligers kunnen een belangrijke rol spelen in het herstel van de cliënt. ‘Als je in de opvang terechtkomt ben je doorgaans behoorlijk geïsoleerd. Cliënten moeten weer leren deel uit te maken van de ‘echte’ wereld want uiteindelijk moeten ze daar naar terug. Een vrijwilliger kan cliënten helpen zich in die ‘echte’ wereld staande te houden met alledaagse vaardigheden. Zo kan een vrijwilliger helpen met het leren van de taal, of helpen leren fietsen. Zo helpen de vrijwilligers de cliënt naar het uiteindelijk herstel binnen de samenleving.’
Vrijwilliger Alwin: ‘Ik vind het belangrijk mensen te helpen en hen op de rails krijgen. Ze hebben veel meegemaakt, het is mooi om ze weer op het juiste spoor te krijgen.’
Vrijwilligers worden uitgebreid gescreend voordat zij aan de slag gaan met de doelgroep. ‘Met deze doelgroep wil je weten wie je als vrijwilliger in huis haalt. Een zorgvuldige check is nodig om niet alleen het vertrouwen van de cliënt, maar ook van de hulpverlener te winnen. Zij vinden het werken met vrijwilligers vaak nog heel spannend’, aldus de kwartiermakers. Daarnaast is het uitgangspunt altijd: wat heeft de cliënt nodig, waar heeft de cliënt behoefte aan? Deze vragen staan centraal bij het matchen van de cliënt met een vrijwilliger.
Tips om vrijwilligers in te bedden in de organisatie
- Zorg voor draagvlak op alle niveaus. Het is nodig om de inzet van vrijwilligers in de visie en het beleid en de beleidsafspraken te laten terugkomen. Zorg er daarom voor dat je toegang hebt op strategisch niveau. Denk na over waar het vrijwilligerswerk belegd en en ondersteund kan worden (bijvoorbeeld HRM). De vrijwilliger moet een prettige plek binnen de organisatie krijgen en erbij horen.
- Werk vanuit een helder kader. Voordat de vrijwilliger aan de slag gaat moeten de randvoorwaarden waaronder zij werken, de afbakening van hun taken en de wijze van inzet helder zijn. Investeer ook in de relatie tussen hulpverlener en vrijwilliger, zodat er van beide kanten duidelijk is wat je aan elkaar hebt. Dit schept vertrouwen en draagt zo bij aan een veilig werkklimaat. Ook bij de cliënt.
- Ga de uitdaging nooit alleen aan. Het helpt om met een collega te kunnen sparren en elkaar te helpen en motiveren. ‘Werken met vrijwilligers heeft z’n ups en downs, je hebt elkaar nodig om positief te blijven. Als je dat vasthoudt kun je echt iets betekenen binnen de organisatie’, vertelt Rahel.
- Organiseer een klankbordgroep met andere organisaties. Vorm een netwerk, wissel informatie uit en ondersteun elkaar.
Inbedding in organisatie
Om vrijwilligers op een goede manier in te bedden in de organisatie moet er aan vier basisvoorwaarden voldaan worden. Ten eerste moet de rol van vrijwilliger en coördinator goed ingebed worden in de dienstverlening: wie doet wat, waar en wanneer? Daarnaast moet er genoeg tijd vrijgemaakt worden om de vrijwilligers en de contactpersonen op een goede manier te trainen en te begeleiden. Het is belangrijk om de vrijwillige inzet goed zichtbaar te maken binnen de organisatie: wat wordt er precies door de vrijwilligers gedaan? Door successen en goede ervaringen te delen groeit ook het vertrouwen van de hulpverleners in de inzet van vrijwilligers.
Hoe overwin je weerstand?
Draagvlak voor de inzet van vrijwilligers binnen de organisatie kun je creëren door weerstand te overwinnen. Informeer, overtuig en begeleid de hulpverleners door hen antwoord te geven op onderstaande vragen:
- Wat is vrijwillige inzet? (en wat is het niet?)
- Wat betekent het werken met vrijwilligers?
- Wat moet je kunnen als beroepskracht?
- Wat komen vrijwilligers halen en brengen? (motivatie, betrokkenheid)
- Hoe zit het met de ruil? Wat hebben jullie elkaar te bieden?
- Hoe kun je goed invulling geven aan de samenwerking?
- Intervisie en casusbespreking: wat kom je allemaal tegen en aan welke ondersteuning heb je behoefte?
Een positieve benadering
Afsluitend geven de kwartiermakers nog een aantal tips aan de aanwezigen. ‘Werken met vrijwilligers is maatwerk: elke locatie of team verschilt. De inzet van vrijwilligers bespaart geen tijd, vergis je hier niet in. Het kost tijd om vrijwilligerswerk te organiseren en vrijwilligers op een professionele manier in te zetten. Het is zeker niet gratis, maar wat het oplevert is onbetaalbaar. Blijf goed in gesprek met hulpverleners, investeer in de relatie tussen vrijwilligers en hulpverleners. Wij hebben het werken met vrijwilligers altijd positief benaderd, we maken van iedere stap een feestje en staan stil bij de successen. Dat zorgt voor een positieve sfeer!’
Deze positieve benadering heeft ook gezorgd voor enthousiasme bij de deelnemers aan de bijeenkomst: ‘Deze bijeenkomst heeft mij extra gemotiveerd om binnen mijn eigen organisatie door te gaan. We hebben al een begin gemaakt door met drie collega’s aan te sluiten bij deze middag en gaan nu samen een plan te maken om binnen onze organisatie aan de slag te gaan met het inzetten van vrijwilligers!’
In het voorjaar van 2021 publiceert Movisie, samen met Moviera een werkboek voor coördinatoren die in de context van huiselijk geweld vrijwilligers willen inzetten.
