Zes tips voor de versterking van informele zorg
‘Mantelzorgers en vrijwilligers zijn een onmisbaar onderdeel van ons stelsel van langdurige zorg', zo schrijft staatssecretaris Van Rijn in de Voortgangsbrief informele zorg aan de Tweede Kamer op 11 november 2014. In de brief doet hij onder meer een oproep aan professionals om (nog) beter samen te werken met mantelzorgers. Maar hoe doet u dat? Wij zetten vijf tips voor u op een rij, met een link naar een instrument of publicatie waarmee u direct aan de slag kunt.
Tip 1. Investeer in de samenwerking met mantelzorgers
SOFA-model
Het SOFA-model onderscheidt vier rollen die de mantelzorg kan hebben: die van collega-verzorgende, cliënt, naaste én expert. De mantelzorger wisselt tussen deze rollen, vaak gaat dat razendsnel. Als professional is het goed dat u zich bewust bent van deze rollen én dat u alle rollen de ruimte geeft in de samenwerking met de mantelzorg. Hier leest en ziet u hoe de samenwerking tussen professionals en mantelzorger werkt in een kleinschalige woongroep voor dementerende ouderen. Elke rol is gekoppeld aan een werkwoord, waarvan de beginletters het woord SOFA vormen.
- Samenwerken: de mantelzorger als collega
- Ondersteunen: de mantelzorger als schaduwcliënt
- Faciliteren: de mantelzorger als naaste, in relatie tot de cliënt
- Afstemmen: de mantelzorger als expert in het leven van de cliënt
Word samen het Team van de Toekomst!
Als zorgorganisatie biedt u graag goede zorg die aansluit bij de wensen van de cliënt en zijn netwerk. En dat lukt alleen als u goed samenwerkt met vrijwilligers, mantelzorgers en de cliënt zelf. Met dit Team van de Toekomst-traject zorgt u dat u als organisatie klaar bent voor die samenwerking.
Samenspelscan
Hoe zit het eigenlijk met de samenwerking met mantelzorgers in uw organisatie? Wat kan er beter? Met de Samenspelscan weet u meer! Laat managers, mantelzorgers, cliënten en zorgverleners de vragenlijst invullen. De uitkomst laat zien hoe het is gesteld met het samenspel tussen mantelzorgers en zorgverleners binnen uw organisatie en geeft u concrete aanknopingspunten om de samenwerking te verbeteren.
Tip 2. Betrek het netwerk van de mantelzorger
MantelScan
Mantelzorgers houden het langer vol als zij niet alleen staan. Het aanspreken en inzetten van een netwerk is een logische aanpak. De MantelScan is een instrument dat u helpt om samen met de cliënt en de mantelzorger het zorgnetwerk in beeld te brengen en daarover te praten. Daarbij is er aandacht voor de kracht van het netwerk én voor beperkingen. De scan biedt visuele hulpmiddelen die helpen bij het structuren van alle informatie over het netwerk. Informatie over het netwerk is belangrijk, omdat zorgen vaak verder reikt dan slechts het contact tussen één zorgvrager en één mantelzorger.
Aan de slag met sociale netwerken
De MantelScan is één manier om het sociale netwerk in kaart te brengen. In de publicatie Aan de slag met sociale netwerken vindt u nog zeven andere manieren om dit te doen. Daarnaast staan er in deze publicatie ook nog eens 36 manieren om het sociale netwerk te versterken. Nieuwsgierig naar welke van deze aanpakken andere professionals inspireert? In het artikel Kies jouw manier van netwerkgericht werken vertellen drie van hen over hun favoriete aanpak. Aan bod komen Community Support, geluksgericht werken en Familiezorg.
Tip 3. Koester uw vrijwilligers
Toolkit Zorg beter met vrijwilligers
De zorg wordt beter mét de inzet van vrijwilligers. Dat gaat niet zonder betere zorg vóór vrijwilligers. Behandel vrijwilligers als gelijkwaardige partners en zorg ervoor dat je hun werk goed organiseert. Hoe u dat doet? Gebruik de toolkit die in het programma Zorg Beter met Vrijwilligers ontwikkeld is. Deze biedt informatie, ideeën, leestips en handige links en downloads naar bruikbare instrumenten zoals scans en modellen.
Tip 4. Investeer in de kracht van de buurt
Bouwen aan Buurthulp
Een bewonersnetwerk voor onderlinge hulp- en dienstverlening in buurt en dorp. Dat is buurthulp. Deze hulp kan gaan om ‘even iemand uit de brand helpen’, bijvoorbeeld met de tuin of een boodschap. Maar ook hulp die complexer is of langer duurt komt voor. Buurthulp is een vorm van informele zorg die het midden houdt tussen mantelzorg en vrijwillige zorg en past in de trend dat wij, als burgers, meer voor elkaar zullen moeten gaan doen. Het handboek Bouwen aan Buurthulp helpt u om buurthulp te organiseren. Hoe kunt u in de buurt interesse en betrokkenheid creëren voor buurthulp? Hoe zet u een (stuur)groep op, werft u helpende handen, wordt u zichtbaar in de buurt, maakt u keuzes voor een goed matchingssysteem van vraag en aanbod en betrekt u professionele partners erbij.
Tip 5. Maak gebruik van effectieve aanpakken
Databank Effectieve sociale interventies
Maak gebruik van de best beschikbare (wetenschappelijke) kennis, vaar op uw professionele expertise én sluit aan bij de voorkeuren van de mantelzorger. De combinatie van deze drie elementen zorgt voor evidence based werken. In de Databank Effectieve sociale interventies vindt u informatie over diverse onderbouwde methoden. Meer informatie over werkzame elementen van interventies vindt u in het leaflet ‘Werkzame elementen bij mantelzorgondersteuning’.
Tip 6. Heb oog voor ontsporing van mantelzorg
Stappenplan Handelen bij ontspoorde mantelzorg
Uit de praktijk weten we dat ontsporing van mantelzorg subtiel is. Mantelzorg wordt uit liefde gedaan, waardoor het uitgangspunt anders is dan bij reguliere zorg. Voor een mantelzorger is het moeilijk toegeven dat zorg ontspoord is en voor een beroepskracht bemoeilijkt dit het signaleren. Wat kunnen beroepskrachten ondernemen om ontspoorde mantelzorg te voorkomen of aan te pakken? Het Stappenplan Handelen bij ontspoorde mantelzorg geeft beroepskrachten in zorg en welzijn houvast hoe te handelen bij (vermoedens van) ontspoorde mantelzorg.
