Gemeenten willen jongeren betrekken en jongeren willen zich graag laten horen. Daar ligt het dus niet aan. Maar er is vaak een verschil tussen willen en kunnen. Movisie en het NJi volgen sinds 2019 een aantal gemeenten die aan de slag zijn met de vraag hoe ze jongeren duurzaam kunnen betrekken. Aan de dialoogtafel Die Movisie en het NJi onlangs organiseerden, zaten vertegenwoordigers van de gemeenten Tilburg, Breda en Zaanstad en zes experts uit het werkveld. 

Koudwatervrees

Ondanks de goede wil bij jongeren en gemeenten zien de deelnemers zeker ook koudwatervrees aan beide kanten. Op de vraag wat belangrijk is bij jongerenparticipatie, antwoordt Emma de Nooij, die actief is in jongerenraad van Oldenzaal en die van Overijssel: ‘Jongeren moeten te zien krijgen dat het niet eng is om je stem te laten horen, ze moeten het laagdrempelig kunnen doen.’ Terwijl Imane al Makroudi, trainee bij de metropoolregio Amsterdam, zegt: ‘Niet de jongeren zijn huiverig, dat is juist de gemeente.’ 

Balans vinden

Jongeren duurzaam betrekken is een kwestie van balans vinden op verschillende schalen, zo blijkt uit een peilrondje onder de experts. ‘Je moet ze constant bevragen’, maar ook: ‘oppassen voor overkill’. ‘Met verschillende instrumenten, maar niet formeel.’ ‘Kennis behouden’, maar ook: ‘de achterban verversen.’ Andere werkzame elementen zijn gelukkig meer eenduidig. Zoals goed terugkoppelen en jongeren al betrekken in de fase van beleidsontwikkeling en niet alleen achteraf. Voldoende ambassadeurs inschakelen helpt zeer, net als het in dienst nemen van jonge ervaringsdeskundigen. Sara Langeveld van de Nationale Jeugdraad (NJR), wijst op de tien bouwstenen die haar organisatie samen met de praktijk heeft opgesteld. 

Kansen door corona

De coronacrisis maakt jongerenparticipatie extra lastig, maar biedt zeker ook kansen, zo werd al duidelijk in dit artikel. In hun eigen lokale situatie zien de experts eveneens wisselende beelden. In Oldenzaal heeft corona de jongerenparticipatie vooralsnog geen extra zwengel gegeven. ‘Onze nuchterheid weerhoudt de jongeren om te zeggen dat ze eenzaam zijn, dat blijft onder de radar. De gemeente betrekt ons ook niet bij alternatieven zoals bij oud en nieuw.’ 

Meer aandacht 

Ook in het Westland lijkt er geen extra beweging bij de gemeente, vertelt Daisy Terlouw, jongerenraadslid. ‘Wij hebben als jongerenraad zelf het initiatief genomen om laptops te regelen voor leerlingen die anders geen thuisonderwijs konden volgen.’ In Tilburg is er sinds de crisis bij de gemeente wel meer aandacht voor jongeren, vertelt Nathalie Lossie, adviseur en onderzoeker. Dat geldt ook voor de gemeente Amersfoort, weet Maarten Rector, die als zelfstandige werkt op het thema jongerenparticipatie. In zijn stad ziet hij echter vooral dat jongeren zelf nu heel actief zijn. Wat hem betreft is het nu meer dan ooit van belang dat jongeren echt mee mogen doen, in plaats van alleen meepraten.

Een stroomversnelling 

In Breda is er door corona daadwerkelijk een stroomversnelling in de aanpak gekomen. ‘We hebben ons handboek jongerenparticipatie versneld opgeleverd’, vertelt Jolijn Verhagen, trainee bij de gemeente. ‘Burgemeester Depla en de wethouders jeugd en onderwijs praten voortdurend met groepen jongeren en die werkten actief mee aan activiteiten tijdens de kerstvakantie en alternatieven voor de jaarwisseling.’ Op de website toekomststoel is het handboek te vinden met een vijfstappenplan om de jeugd blijvend te betrekken. Winterchills is het tweede activiteitenprogramma in coronatijd waar jongeren aan bijdragen.

Leukere meetings 

In Delft, de woonplaats van Robin, die actief is bij Expex, vertaalt de toegenomen aandacht zich in extra uitvraag door de gemeente. ‘Dat doen ze online en dat vind ik zeker een winstpunt. Want dat doe ik gewoon even tussendoor, het is makkelijker dan naar een fysieke bijeenkomst gaan. En de gemeente merkt zelf dat de meetings met jongeren erbij veel leuker zijn.’ Het intensiever aanbieden van online participatiemogelijkheden lijkt hiermee een kans voor verduurzaming. 

Praktisch opgeleide jongeren

Jeroen Horvers van Speaking Minds plaatst hier wel een kanttekening bij. ‘Wij merken dat kwetsbare praktisch opgeleide jongeren met onlinebijeenkomsten lastiger te bereiken zijn.’ En hij benadrukt het belang om juist deze groep jongeren die meestal niet in jongerenraden actief is, ook actief te blijven betrekken bij (beleids-)thema’s die hen raken. Desondanks is het belangrijk om – zolang het fysiek niet kan – online toch zo veel mogelijk te organiseren, zo blijkt uit zijn voorbeeld uit Weert. ‘Bij een online Speaking Minds-traject bleek dat er een jongere was die van dertig euro per week moest rondkomen omdat hij door corona zijn bijbaantjes was verloren. Hij is nu gekoppeld aan een schuldhulpverlener van de gemeente.’

‘Gemeenten kunnen op het Instagramkanaal van scholen uitnodigingen sturen en oproepen laten posten'

Onmisbare ingang

Hoe gemeenten jongeren het beste kunnen bereiken, was ook voor corona al een vraagstuk. De vier-stappenmethodiek Ervaringskennis in beleid van Movisie schenkt er niet voor niets veel aandacht aan. De methodiek helpt gemeenten bovendien om de inbreng van ervaringskennis, ook die van jongeren, in de hele beleidscyclus een plek te geven. Ook de experts delen hun ervaringen graag. Sara van de NJR noemt de scholen als een onmisbare ingang om jongeren te bereiken. ‘Gemeenten kunnen op platforms zoals het Instagram-account van de scholen hun uitnodigingen en oproepen laten posten. Als je het slim speelt, kan de beheerder ervoor zorgen dat leerlingen zelf een grappige meme maken bij de oproep. Gewoon googelen op de naam van de school en Instagram.’

Studiepunten

In Breda lukt het al best goed om jongeren te bereiken, vertelt Jolijn. ‘Alleen met de grote groep hbo-studenten komt het maar niet van de grond.’ Die zijn prima te bereiken door er in samenwerking met de opleidingen studiepunten aan te verbinden, vertelt Robin. ‘Dan komen ze echt wel.’ Zoek contact met de onderwijsontwikkelaars, die weten wel aan welke vakken het gekoppeld kan worden.  
De rol van jongerenwerkers

Een vraag in het verlengde hiervan: zouden jongeren- en opbouwwerkers misschien een grotere rol kunnen spelen in het bereiken en vasthouden van jongeren? Sara van de NJR denkt van wel: ‘Zeker met het oog op de diversiteit binnen de groep van actieve jongeren.’ Ook Jeroen van Speaking Minds is voorstander: ‘Wij werken lokaal met verschillende soorten trainers zoals ambtenaren, maar ook docenten. Jongerenwerkers zijn het best in het aanspreken van de jeugd.’ 

Voor het karretje 

Maar niet alle experts zijn zo enthousiast. Zoals Imane uit Zaanstad, die merkt dat sommige jongerenwerkers het zelf ervaren als voor het karretje gespannen worden. ‘Het kan alleen werken als de relatie tussen de jongerenwerker en de gemeente goed is. En bovendien: niet iedereen bij de gemeente is grijs. Gemeenten moeten vooral hun eigen jonge medewerkers inzetten. Ook voor de communicatie.’

‘De gemiddelde jongere, waar niets mee aan de hand is, die bereik je dan niet'

De beste plek

En die stelling leidt dan weer tot de laatste vraag, namelijk wat de beste plek in de gemeente voor jongerenparticipatie. Moet jongerenparticipatie belegd worden bij de afdeling jeugd, eventueel gekoppeld aan cliëntenparticipatie? Of is het beter om het te verspreiden over alle relevante beleidsafdelingen? Imane is ronduit tegen de koppeling met cliëntenparticipatie: ‘De gemiddelde jongere, waar niets mee aan de hand is, die bereik je dan niet.’ Robin, die zelf ervaring heeft als cliënt, ziet wel de pluspunten van koppeling. ‘De jongeren in de cliëntenraden zijn zelf al actief. Dus het is wel een makkelijke ingang.’ 

Van iedereen

Jeroen van Speaking Minds ziet dat jongerenparticipatie qua budget vaak opgehangen wordt aan een thema. ‘Maar het zou een thema op zich moeten zijn, met een structureel budget.’ Het slotakkoord is voor Jolijn uit Breda. Zij bepleit heel krachtig een verspreiding door de hele organisatie, ook met het oog op de duurzaamheid: ‘Jongerenparticipatie moet niet afhankelijk zijn van een of twee beleidsambtenaren. Met hulp van ambassadeurs van binnen en buiten de organisatie kan het steeds meer een verantwoordelijkheid worden van iedereen.’