In de gesprekken die we hebben gevoerd met deelnemers, vrijwilligers, professionals, leidinggevenden en bestuurders zijn we werkzame elementen tegenkomen die we hier uitlichten. Wat werkt om mensen met beperkte basisvaardigheden te helpen hun weg te vinden in een veeleisende samenleving?

De vier fotoalbums zijn mede mogelijk gemaakt door het Expertisepunt Basisvaardigheden.

Wat werkt?

De vier initiatieven die we hebben bezocht zitten verspreid over het hele land: Arnhem, Sittard, Zoetermeer en Apeldoorn. De initiatieven richten zich op verschillende doelgroepen; vrouwen en moeders in Sittard tot (vooral) jonge anderstalige mannen in en om Apeldoorn. Maar ondanks dat alle initiatieven zo van elkaar verschillen en heel divers zijn, zien we ook veel overeenkomsten in hun aanpak. Die overeenkomsten maken dat de aanpak werkt om mensen te helpen mee te doen in de samenleving op een manier die bij hen past. Hieronder lees je de overeenkomsten.

Een open gesprek

De verschillende initiatieven laten zien dat een mensgerichte aanpak en elkaar eerst leren kennen heel belangrijk is om mensen te kunnen helpen. Bij alle initiatieven begint iemands deelname aan een taalles, cursus of activiteit met een open en gelijkwaardig gesprek. Bijvoorbeeld tussen de deelnemer en docent of coördinator. Daarin bespreken zij: wat speelt er in je leven? En wat zou je willen bereiken? Door deze vragen te stellen en goed naar de antwoorden te luisteren, sluiten de hulpverleners goed aan bij de vragen waar iemand mee zit. En zo klopt niemand aan de verkeerde deur met een hulpvraag. Als er hulp nodig is van een andere partij, word je warm doorverwezen.

‘De persoonlijke aanpak zorgt ervoor dat iemand een plek krijgt die past. En wordt geholpen met wat er op dat moment én op de lange termijn nodig is. Dat kan taalles zijn, maar ook een bankrekening’ - Kwartiermaker Hans Jacobs (Taalhuis in de Bouw)

Taalles in de praktijk

Alle lokale initiatieven die we hebben gesproken zijn gericht op het versterken van de basisvaardigheden, maar óók op het laten ontstaan van nieuwe kansen om mee te doen. Zo komen we bij elk van de initiatieven taallessen tegen, maar altijd gecombineerd met activiteiten die aansluiten bij de interesses van deelnemers. Dat zijn bijvoorbeeld naailessen bij Casa Mama Lisi of lerend vrijwilligerswerk doen bij Stichting Piëzo. Bij de cursus Koken Binnen Je Budget leer je over ingrediëntenlijsten en verhoudingen in recepten. En bij Taalhuis in de Bouw leer je vaktermen voor gereedschap en hoe je met elkaar omgaat op de werkplaats. Zo leren deelnemers taal in de praktijk en ontstaat er verbinding met andere leefgebieden en interesses van de deelnemers.

Springplank naar de toekomst

Alle vier de initiatieven helpen mensen niet alleen met het versterken van basisvaardigheden, maar met dat wat zij willen bereiken in de toekomst. Medewerkers en vrijwilligers kijken samen met deelnemers tijdens de gesprekken vooraf, maar ook tijdens de activiteiten naar wat iemand na afronding van de cursus of activiteit zou willen doen. Wat zijn je talenten en vaardigheden en wat wil je hierna? Sommige activiteiten ondersteunen deelnemers bijvoorbeeld bij het zetten van een volgende stap naar een (formele) taalcursus, vrijwilligerswerk, een opleiding of betaald werk. Maar het kan ook zijn dat tijdens de activiteiten blijkt dat er behoefte is aan computerles, ondersteuning van een maatschappelijk werker.

‘Ik was zonder Piëzo nooit aan mijn mbo-opleiding begonnen, omdat het een té grote stap was. En ook vanwege de lestijden. Bij Piëzo waren ze flexibeler, ik kon leren tijdens de schooltijden van de kinderen. En ik heb uiteindelijk zelfs een baan bij Piëzo gekregen’ - Oud-deelnemer Saloua (Stichting Piëzo)

Elkaar ontmoeten

Nieuwe ontmoetingen tussen mensen zien we bij elk van de initiatieven terug als belangrijk onderdeel van de aanpak. Veel mensen die binnenlopen bij de vier initiatieven hebben een klein sociaal netwerk. In de activiteiten die we in beeld hebben gebracht zien we steeds terugkomen dat het contactmoment tussen deelnemers onderling en met vrijwilligers en medewerkers ervoor zorgt dat mensen met plezier blijven komen. Het sociale contact zorgt er ook voor dat deelnemers én andere betrokkenen zelfvertrouwen opdoen en zich gesteund en gewaardeerd voelen.

Een lage drempel

Bij alle initiatieven zien we dat zij de deelname aan lessen en activiteiten zo laagdrempelig mogelijk maken. Het uitgangspunt bij alle initiatieven is: ‘loop maar binnen, iedereen is welkom’. Maar daarnaast zorgen de initiatieven ervoor dat het ook écht gemakkelijk is om binnen te lopen of mee te doen. Hoe ze dat doen verschilt. Taalhuis in de Bouw werkt bijvoorbeeld met lessen met een vrije inloop. Als deelnemers zich niet hoeven aan- of afmelden kan dit eraan bijdragen dat zij de volgende keer weer komen, of toch last-minute binnen durven te lopen. Daar zagen we ook dat de lessen worden gegeven in kleine groepjes zodat er tijd is voor individuele begeleiding. Maar activiteiten laagdrempelig maken kan ook door een cursus vooral gezellig te maken: de cursus Koken Binnen Je Budget start altijd met een uurtje koffie en thee. En bij Stichting Piëzo is kinderopvang onderdeel van de aanpak: zo zorgt het initiatief ervoor dat ouders geen drempel ervaren om mee te doen.

‘Ik heb jaren in het buitenland gewoond. Toen ik weer in Nederland terugkwam ging ik op zoek naar vrijwilligerswerk. Ik weet hoe het is om in een ander land te wonen en wilde mensen helpen die Nederlands willen leren. Ik zocht ‘taalontmoetingen’ en vond Casa Mama Lisi. Nu geef ik hier brei- en haakles en leer ik zelf ook veel' - Vrijwillige Anke (Casa Mama Lisi)

Midden in de wijk

Alle initiatieven organiseren dus heel toegankelijke en aansprekende activiteiten. Dat doen ze op vertrouwde locaties midden in de wijk, zoals een buurthuis in het geval van Casa Mama Lisi en Stichting Piëzo. Vaak zijn dat ook centrale locaties, zodat het voor mensen gemakkelijk te bereiken is. Maar naast een fysieke centrale locatie, laten de initiatieven zien hoe belangrijk het is om ook goed verbonden te zijn met partners in de wijk. Stichting Piëzo is inmiddels onderdeel van het welzijnswerk in Zoetermeer en nauw verbonden met bijvoorbeeld huisartsen en welzijnsorganisaties, mede omdat ze elkaars buren zijn. Dat zien we ook terug bij Taalhuis in de Bouw, waar de lessen worden gegeven naast het ROC en op de opleidingslocatie waar deelnemers ook praktijklessen in de bouw volgen. Zo kunnen de initiatieven deelnemers goed op de hoogte brengen van het aanbod dat er is en gemakkelijk ‘warm’ doorverwijzen.

Tot slot

De initiatieven die we in beeld hebben gebracht in de fotoalbums laten zien dat taal- of computerlessen niet alleen bedoeld zijn om beter te worden in taal, maar iemand helpen bij het kunnen meedoen in de samenleving. En uiteindelijk, om jezelf te kunnen ontwikkelen zoals je zelf wilt. Het versterken van basisvaardigheden, meestal in de vorm van taalles, vormt daar een belangrijk onderdeel van maar staat nooit op zichzelf. Mensen om wie het gaat, en hun wensen, staan altijd centraal.

We hopen dat deze initiatieven sociaal werkers, welzijnsorganisaties, gemeenten en anderen inspireren. Zodat zij ook op een toegankelijke manier mensen die moeite hebben met lezen en schrijven ondersteunen om mee te doen in de samenleving. En dat dit leidt tot een waardering van meer initiatieven in de wijk. We hebben vier prachtige initiatieven in beeld gebracht, maar zijn er zeker van dat er op veel meer plekken initiatieven zijn die zich op een soortgelijke manier inzetten voor mensen die moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden. Daar kunnen we nog veel van leren!

Foto's gemaakt door Maud Fernhout.