‘Bij ons is iedereen van de inclusie. Punt uit’

Alphen aan den Rijn werkt aan breed inclusiebeleid

Veel gemeenten ruilen hun doelgroepenbeleid in voor inclusiebeleid. Sommige gemeenten zijn daar er al wat verder mee. Hoe geven ze hun beleid vorm? Bereiken ze alle inwoners? En waar lopen ze tegenaan? In deze aftrap van een kleine serie interviews met gemeenten staat Alphen aan den Rijn centraal.

Serie over gemeentelijk inclusiebeleid

De komende tijd publiceert Movisie een kleine serie portretten van gemeenten die de omslag maken van een doelgroepenbeleid naar een inclusiebeleid. Welke keuzes maken ze en waar lopen ze tegenaan? Lees het inleidend artikel bij deze serie.

In het collegeprogramma van Alphen aan den Rijn is een inclusieve samenleving een van de speerpunten. ‘Voor alle inwoners een beter leven, en iedereen kan meedoen. Dat is onze ambitie’, vertelt Elvedina Zulcic-Sabovic, beleidsmedewerker zorg en welzijn. Ze werkt sinds 2007 bij de gemeente. ‘Met de gemeentelijke fusie in 2014 (met Boskoop en Rijnwoude, red.), hebben we bewust het doelgroepenbeleid losgelaten. We merkten dat we mensen te veel in hokjes stopten. Terwijl veel groepen tegen dezelfde problemen aanlopen, zoals armoede, discriminatie en uitsluiting. Er was te weinig verbinding tussen deze beleidsdomeinen.’

Iedereen is van de inclusie

Het inclusiebeleid van de gemeente beperkt zich daarom niet tot één domein, maar strekt zich uit over álle beleidsterreinen. Zo is inclusie een thema in het Sportakkoord, zodat iedere inwoner een leven lang kan sporten en bewegen, zonder belemmeringen. En ook in het programma ‘Blijf in de Buurt’, dat zich richt op deelname aan de samenleving van mensen in een sociaal kwetsbare situatie. ‘Bij ons is iedereen van de inclusie, punt uit’, stelt Zulcic-Sabovic. ‘We nemen het overal in mee. Het is dus ook van het hele college. Iedere wethouder is verantwoordelijk voor de inclusie op het eigen beleidsterrein.’

Door deze integrale aanpak is het vanzelfsprekend om veel met elkaar te overleggen en waar mogelijk terreinen aan elkaar te koppelen. Dat zorgt voor verbinding binnen de gemeentelijke organisatie, ziet Zulcic-Sabovic. ‘Dat zie je nu bij meerdere thema’s gebeuren, ook bij duurzaamheid bijvoorbeeld. Dat loopt ook door de hele organisatie heen. Het verschil is dat er voor duurzaamheid wel een coördinator is aangesteld, voor inclusie niet. Daardoor missen we soms het overzicht. Dat maakt het bijvoorbeeld lastig te monitoren hoe effectief het inclusiebeleid is.’

Maar het heeft ook voordelen, meent Zulcic-Sabovic. ‘Het is de kracht van het inclusiebeleid dat belemmeringen worden aangepakt waar ze worden ervaren. Als er een blauwdruk zou komen, of meer sturing van bovenaf, zou je dat tenietdoen.’

Dialoog met inwoners

Verschillende voorbeelden laten zien hoe veelvormig het inclusiebeleid van Alphen aan den Rijn is. Zo heeft inclusie een centrale rol gekregen binnen het beleidskader Sociaal Domein. De gemeente vroeg zich af: hoe sluit de toegang tot ondersteuning zo goed mogelijk aan bij wensen van inwoners? Om dit in beeld te brengen zijn klantreizen ontwikkeld, vanuit diverse typen klanten. ‘De route die de inwoners afleggen is het vertrekpunt. Hoe zoeken zij hulp? Door die routes in kaart te brengen, zie je duidelijk hoe alles elkaar raakt’, legt Zulcic-Sabovic uit.

Een ander voorbeeld is het LHBTI-beleid. In 2018 besloot Alphen aan den Rijn zich aan te sluiten bij de Regenboogsteden, een landelijk programma van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om de sociale acceptatie van LHBTI-inwoners te bevorderen. ‘Nadat we met het ministerie het contract hadden ondertekend, zijn we in gesprek gegaan met raadsleden, politieagenten, sportclubs, scholen, verzorgingshuizen, het COC en allerlei andere inwoners. Daaruit zijn veertig acties voortgekomen, zoals een ontmoetingsplek voor LHBTI-jongeren en training aan professionals. En in de hal van het gemeentehuis is de ontvangstbalie van regenboogkleuren voorzien. Zo tonen we dat we er voor alle inwoners zijn.’

Ook het antidiscriminatiebeleid kreeg vorm in samenwerking met inwoners. ‘We hebben de koppen bij elkaar gestoken. Met onder meer de politie, jongerenwerkers, scholen, moskeeën en kerken hebben we onderzocht waardoor er in een wijk uitsluiting ontstaat en wat we kunnen doen om dat te voorkomen. Dat heeft tot een ‘gedragscode’ voor de buurt geleid, die door iedereen gedragen wordt. Dit wordt nu verder geïmplementeerd.’

Lef hebben

Niet óver inwoners praten, maar mét inwoners, is het credo in Alphen aan den Rijn. Het is een van de succesfactoren van het inclusiebeleid, volgens Zulcic-Sabovic. Een andere succesfactor is lef hebben. ‘Inclusie krijgt vooral vorm in de uitvoering, we kunnen niet overal beleid op maken. Daar hebben ambtenaren en uitvoerders wel aan moeten wennen. Mensen waren bang om fouten te maken, nieuwe dingen uit te proberen. Wij dragen uit: als je merkt dat er een vraag is vanuit de samenleving, gewoon doen. Fouten maken mag, als we er maar iets van leren. We werken daarom veel met pilotprojecten.’ Een organisatie van de toekomst, noemt de gemeente zichzelf. ‘Een wendbare organisatie, voor en door mensen, waar het leuk werken is. Zodat we beter en sneller in kunnen spelen op wat er in de samenleving gebeurt.’

Deze aanpak sluit goed aan bij het Democratisch Akkoord, dat de zeggenschap van inwoners over hun eigen woon- en leefomgeving wil versterken. ‘Hiermee realiseren wij een inclusieve samenleving die aansluit bij de maatschappelijke dynamiek.’

Hoe breed gedragen het inclusiebeleid ook is, het blijft een uitdaging om het bij alle medewerkers van de gemeente echt tussen de oren te krijgen. Daarom is er voortdurend aandacht voor, vertelt Zulcic-Sabovic. ‘Tijdens de nieuwjaarsborrel, in interne nieuwsbrieven, in cursussen. En we blijven erop hameren: dit zijn onze leidende principes, dit is hoe we werken. En ook belangrijk, je wordt erop aangesproken als je dat niet doet.’

Inclusie in het beleid van Alphen aan den Rijn

 

  • In het coalitieakkoord staat als missie: ‘Voor alle inwoners een beter leven (geluk, welbevinden) met (positieve) gezondheid en duurzaamheid als basis voor een sociaal en ruimtelijk beleid.’
  • Een inclusieve samenleving is een van de speerpunten in het uitvoeringsprogramma.
  • In verschillende beleidsprogramma’s zijn doelstellingen op het gebied van inclusie geformuleerd. Onder andere in het VN-verdrag en de lokale inclusieve agenda, het Democratisch akkoord, het uitvoeringsprogramma ‘Blijf in de Buurt’, het Sportakkoord, het Regenboogbeleid, de opdracht inclusie en discriminatiebestrijding, de Opgave Verbindend Samenleven en het Beleidskader Sociaal Domein 2021.

Auteur: Rinske Bijl