Ouderen bereiken en betrekken: inspirerende voorbeelden
We worden steeds ouder en blijven het liefst zo lang mogelijk zelfstandig wonen in de eigen leefomgeving. Professionals uit diverse werkvelden, mantelzorgers én ouderen zelf werken steeds meer samen om dit mogelijk te maken. Hoe kun je hierbij de wensen en stem van ouderen meenemen in het aanbod en beleid?
Veel organisaties vinden het een uitdaging om ouderen te betrekken. Vooral de ouderen die niet direct zichtbaar zijn. Het is daarnaast niet makkelijk om activiteiten aan te bieden die voor alle ouderen aantrekkelijk zijn. Er kunnen verschillen zijn die belemmerend werken voor de deelname. Denk bijvoorbeeld aan migranten ouderen en niet-migrantenouderen. Zoals een deelnemer aan de bijeenkomst, op 31 oktober 2023, over het bereiken van ouderen zei: ‘Je kunt beter een groep breiende vrouwen bij elkaar brengen, dan een groep ouderen. Die vrouwen hebben iets gemeenschappelijks, bij de groep ouderen is dat - op hun leeftijd na - niet vanzelfsprekend.’
Op beleidsniveau is er een beweging gaande om niet alleen te kijken naar de doelgroep, maar een meer brede benadering te kiezen. Om mensen met diverse achtergronden bij elkaar te brengen voor ontmoeting en activiteiten. Hoewel ouderen soms om een specifieke benadering vragen, zou het goed zijn als aanbieders van activiteiten zich meer laten leiden door behoeften van ouderen.
Voorkomen is beter dan genezen
- Voor succesvolle beleidsparticipatie is het belangrijk om ouderen in een vroeg stadium te betrekken. Zorg ervoor dat het niet een soort sluitpost wordt, waarbij de houding is: ‘Oh ja, die moeten we ook nog vragen’. Een doekje voor het bloeden achteraf is een slecht idee.
- Vermijd vakjargon: het woord ‘participatie’ is eigenlijk al jargon. Beter kun je het hebben over ‘meedoen'.
- Denk aan de terugkoppeling: wat wordt er met de resultaten gedaan? Het is belangrijk om dat terug te koppelen naar de betrokken ouderen die hun tijd en aandacht hebben gegeven, zodat zij weten wat er met hun input gebeurt.
Ouderen aan het woord
Het is belangrijk om als organisatie of gemeente actief bezig te zijn met het betrekken van ouderen, zodat je beter weet wat zij willen en belangrijk vinden. Maar er is ook een rol weggelegd voor het initiatief van de oudere zelf, indien ze daartoe in staat zijn. Hoe doen ze dat? Willie van Ooijen (89) vertelt tijdens de bijeenkomst: ‘Ik sta nog heel actief in het leven. Ik breng al ruim twintig jaar maaltijden rond voor Tafeltje Dekje en ik lees regelmatig voor aan ouderen met dementie.’ Ze vindt het daarbij belangrijk om tijd te maken voor een praatje. ‘Ik zit zelf ook veel alleen thuis, dus deze kleine contactmomenten zijn voor mij heel belangrijk. Mijn motto is: een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd.’
Ook Conny Kooijman (70) doet haar best actief in het leven te staan. Ze vertelt: ‘Ik ben nog gezond en wil graag leuke dingen blijven doen. Ik probeer veel te wandelen, te zwemmen en steden te bezoeken. Ik vind het belangrijk om me niet als gepensioneerde te gedragen, maar om positief te blijven en te doen wat je als mens kan en leuk vindt. Dan blijf je er ook bij horen. Het maakt dan eigenlijk niet uit of je 70 of 40 bent.’
Zelf aan de slag
De afgelopen jaren heeft Movisie een aantal praktische tools en andere informatiemiddelen ontwikkeld voor het bereiken en betrekken van ouderen bij (lokale) initiatieven en beleid. Ouderen zelf en lokale organisaties werden actief betrokken bij de ontwikkeling hiervan. In deze overzichtskaart vind je alle tools bij elkaar.
Inspirerende voorbeelden
Veel ouderen staan nog actief in het leven, maar dat geldt niet voor iedereen. In dat geval is het de uitdaging om ouderen op een andere manier te betrekken. In de gemeente West Betuwe zagen sociaal werkers dat er steeds meer afmeldingen waren voor de preventieve huisbezoeken onder 75-plussers. Toen zijn ze het om gaan draaien: nu krijgt iedereen die 75 wordt een verjaardagskaart met een uitnodiging om diens verjaardag samen te vieren. Omdat de gemeente bestaat uit 26 kernen zijn de verjaardagsfeestjes meerdere keren per jaar en zo dicht mogelijk bij de jarigen in de buurt. Dat vergoot de opkomst omdat de kans op ‘bekenden’ groter is. De inzet van Positieve Gezondheid is een belangrijk bestanddeel van de verjaardagsfeestjes. De sociaal werkers ondervinden steeds een goede opkomst en mooie resultaten omdat men gehoord wordt en geluisterd naar de verhalen en wensen.
Een ander initiatief komt vanuit Stichting Present. De organisatie koppelt vrijwilligers aan mensen met een hulpvraag. Ze zagen een grote behoefte aan ouderen die met iemand willen wandelen. Tegelijkertijd waren er veel mensen uit het asielzoekerscentrum die iets wilden betekenen. Nu is er een match gemaakt tussen deze vrijwilligers en ouderen die graag willen wandelen. De taalbarrière vormt geen groot probleem: het is vooral fijn dat mensen even naar buiten kunnen en een gevoel van zin en verbinding ervaren.
Reflectie van Els Hofman (projectleider en expert ouderen):
‘Tijdens de uitwisseling in de bijeenkomst, over voorbeelden die goed en minder goed werken, zag ik belangrijke aandachtspunten en inzichten die ook voor mij nieuw zijn. Een voorbeeld kwam vanuit de gemeente Amstelveen, waar raadsleden open spreekuren hebben en naar activiteiten toe gaan waar ouderen zijn. Dat geeft een open oor en oog voor wat er onder ouderen leeft. Of in Den Haag waar een actief lid van D66 de ouderen die lid zijn van de partij thuis bezoekt. De bezoeken leveren heel veel informatie op over wat ouderen belangrijk vinden en dat kan weer doorklinken in het beleid. Dit is ook een voorbeeld van echt het gesprek aangaan, de tijd nemen en actief erop afgaan. Verder zag ik een jonge beleidsambtenaar die gemotiveerd is om ouderen daadwerkelijk meer te betrekken bij beleidsvorming.
Is alles goud wat er blinkt? Nou nee: er zijn nog veel vragen over hoe je kiest voor een goede aanpak en er is dus geen gouden tip. Wel is het bemoedigend dat er in toenemende mate verschillende mensen bezig zijn met dit onderwerp. Het is ook goed om te zien dat ouderen zelf actief willen zijn en zo lang mogelijk willen meedoen. De focus kan wat dat betreft wel meer gericht zijn op wat ouderen bijdragen. Daarvan zijn Willy en Conny ambassadeurs.
