Ouderenmishandeling en ontspoorde zorg voorkomen

Leidraad Veilige zorgrelatie geactualiseerd

Voor ouderen en mensen met een beperking is een veilig ‘thuis’ niet altijd vanzelfsprekend. Wat kunnen beroepskrachten en instellingen ondernemen om ouderenmishandeling of ontspoorde (mantel)zorg te voorkomen of aan te pakken? De leidraad ‘Veilige Zorgrelatie’ biedt u hiervoor de kaders, tips en verwijzingen naar instrumenten. Daarbij biedt de toolkit ‘Werken aan sociale veiligheid’ u concrete praktische voorbeelden en hulpmiddelen om duurzaam te werken aan sociale veiligheid voor cliënten.

Met name zorgafhankelijke ouderen kunnen het risico lopen om slachtoffer te worden van fysieke, psychische mishandeling of financiële uitbuiting. Hun partner, kinderen of kleinkinderen, maar ook verzorgers vormen soms een bedreiging voor het welzijn, de gezondheid en in enkele gevallen zelfs voor het leven van ouderen.

Casus
Een groep cliënten woont samen in een woning van een RIBW instelling. Tussen twee cliënten onderling ontstaat grensoverschrijdend gedrag. Ze pesten elkaar, praten niet onderling, schreeuwen elkaar toe en pikken elkaars spullen. De organisatie is verantwoordelijk voor preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag, op grond van de wettelijke plicht om verantwoorde zorg te leveren en de veiligheid van cliënten (en medewerkers) te garanderen.

 

Leidraad Veilige zorgrelatie

Op 1 oktober 2014 is de leidraad Veilige zorgrelatie gelanceerd door staatssecretaris Van Rijn van het ministerie van VWS. In april 2016 is de leidraad geactualiseerd. De leidraad is ontwikkeld voor instellingen voor zorgafhankelijke ouderen en  mensen met een (verstandelijke) beperking. De ontwikkelaars Antoinette Bolscher en Marie-Josée Smits brachten een schat aan informatie, instrumenten en tips bijeen. De digitale leidraad is gericht op het scheppen van een veilig zorgklimaat binnen instellingen. Rode draad van de leidraad is het stappenplan van de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.

De leidraad is een uitwerking van de zorgplicht die van zorgaanbieders vraagt om verantwoorde zorg te bieden die goed van kwaliteit én veilig is.

Voorkom grensoverschrijdend gedrag

Doel van de leidraad is het voorkómen van grensoverschrijdend gedrag door medewerkers of vrijwilligers van zorgorganisaties die langdurige intramurale zorg bieden aan ouderen en mensen met een (verstandelijke) beperking. De leidraad is een uitwerking van de zorgplicht die van zorgaanbieders vraagt om verantwoorde zorg te bieden die goed van kwaliteit én veilig is. Het streven is om mishandeling en misbruik te voorkomen, dan wel vroegtijdig te signaleren en aan te pakken. Dit geldt zowel voor grensoverschrijdend gedrag door medewerkers en vrijwilligers, als door (ex-)partners, familie en bezoekers van cliënten en bewoners.

Bewustwording, preventie en interventie

De leidraad is beschikbaar in drie verschillende versies: op één A4 met een overzicht voor wie snel een idee van de inhoud wil krijgen; een compacte versie, en een uitgebreide versie. De compacte versie is bedoeld voor besluitvorming binnen de organisatie: om te bepalen of de leidraad een goed en passend middel is om mee aan de slag te gaan. De uitgebreide versie biedt de door het bestuur aangewezen professionals alles om intern beleid (verder) te ontwikkelen, of aan te scherpen.  Deze versie bevat alle relevante achtergrondinformatie, een gebruiksaanwijzing en een stapsgewijze handreiking met tips en verwijzingen naar instrumenten voor bewustwording, preventie en interventie.

Toetsing

De leidraad is in opdracht van het ministerie van VWS ontwikkeld en beproefd. Tien instellingen toetsten de concept-leidraad op inhoud en bruikbaarheid in de praktijk. Na evaluatie van de proef door de klankbordgroep, volgde bijstelling en vaststelling van de definitieve versie in augustus, waarna de leidraad op 1 oktober 2014 formeel is aangeboden aan het veld.

Toolkit en train de trainer ‘Werken aan sociale veiligheid’

In de leidraad wordt op meerdere plekken verwezen naar de toolkit ‘Werken aan sociale veiligheid’ (Janssens, e.a., 2012). Deze is door Movisie en Vilans ontwikkeld, in samenwerking met de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en Platform VG (Verstandelijk Gehandicapten). Tevens biedt Movisie begin 2015 een introductie-bijeenkomst en een train-de-trainer aan. Deze train-de-trainer is voornamelijk gericht op het signaleren, bespreekbaar maken en melden van grensoverschrijdend gedrag in organisaties.

Aan de slag

De leidraad, de toolkit en de train-de-trainer bieden professionals en instellingen state-of-the-art instrumenten om actief aan de slag te gaan met de sociale veiligheid van ouderen en mensen met een (verstandelijke) beperking.

Meer informatie