In de integrale beleidsvisie sociale basis komen alle thema’s samen, zodat het versterken van de sociale basis als geheel bekeken kan worden. De beleidsvisie geeft dus focus en richting bij het versterken van de sociale basis. Het biedt houvast omdat het aangeeft vanuit welk perspectief je als gemeente naar de sociale basis kijkt én hoe de samenhang tussen alle thema’s in elkaar steekt. De beleidsvisie sociale basis vormt de richting en de toekomst die je gezamenlijk nastreeft. Lees hier meer over in het artikel Wat is GALA en wat doet Movisie?

Tekst gaat door onder de video.

Denk- en processtappen

Om tot een goede beleidsvisie te komen kun je denken aan het doorlopen van de onderstaande drie denk- en processtappen. In deze stappen vorm je een gezamenlijk vertrekpunt en maak je een out-comegericht werkend plan op basis van de beleidsvisie.

1. Het vormen van een gezamenlijk vertrekpunt sociale basis

Een eerste stap in het maken van de beleidsvisie is om het uitgangspunt te bepalen. De sociale basis is een veelomvattend begrip waar iedereen vanuit een verschillende invalshoek naar kan kijken. Vanuit welke benadering kijk je naar de sociale basis? De non-institutionele, de halfde lijn, de basisfunctionele of de infrastructurele benadering? Voordat je aan de slag gaat met de invulling van de beleidsvisie is het goed om te beseffen hoe je zelf bewust en onbewust naar de sociale basis kijkt. Lees meer over de verschillende benaderingen in het artikel Sterke beleidsinterventies, sterke sociale basis.

Naast dat jij zelf bewust bent van je eigen insteek in de sociale basis, is het goed het gesprek hierover met collega’s en stakeholders te voeren. Dit doe je zowel binnen het gemeentehuis, zowel op bestuurlijk en ambtelijk niveau als met betrokken partijen. Denk aan zorg- en welzijnsorganisaties, sportorganisaties, belangenverenigingen en natuurlijk inwoners. Zo zorg je ervoor dat iedereen dezelfde taal spreekt over de beleidsvisie en je met een gedeelde blik naar de sociale basis kijkt.

Om deze gesprekken aan te gaan kun je het Gespreksmodel Sociale Basis gebruiken en een kijk nemen bij de Participatietips voor gemeenten.

2. Het maken van keuzes in de beleidsvisie

Wanneer een gedeeld beeld bestaat over de sociale basis is het tijd om vanuit dat perspectief te kijken naar dat wat nodig en wenselijk is. Oftewel, hoe ziet de sociale basis in jouw gemeente eruit en waar heeft deze versterking nodig? Hiervoor kun je de vier pijlers van sociale kwaliteit gebruiken. Want wanneer je sociale kwaliteit verbetert, versterk je ook de sociale basis. De vier pijlers bestaan uit:

Sociaal economische zekerheid

Hierin gaat het om de basisbehoeften zoals het hebben van inkomen, een goede en veilige woonomgeving, gezondheid, onderwijs en veiligheid. Indicatoren van deze pijler zijn bijvoorbeeld het aantal mensen boven de armoedegrens, het hebben van een zorgverzekering, de criminaliteitscijfers van een wijk of het gemiddelde opleidingsniveau.

Sociale inclusie

Hierin gaat het om het tegengaan van mechanismen van uitsluiting. Het vraagt om sociale netwerken, maatschappelijke activiteiten en voorzieningen die openstaan en toegankelijk zijn voor iedereen. Indicatoren zijn bijvoorbeeld de (fysieke) afstand tot sport en cultuurvoorzieningen, toegankelijkheid van de infrastructuur, het netwerk van formele- en informele spelers of de ervaren verbondenheid met buren.

Sociale cohesie

Hierin gaat het om solidariteit en verbondenheid vanuit gedeelde normen en waarden. Maar ook om het (h)erkend voelen, het geven en ontvangen van respect én wederkerigheid in relaties. Indicatoren van deze pijler zijn bijvoorbeeld vertrouwen in de overheid, mate van verenigingsleven voor jong en oud, het vertrouwen in de buren of de mate van vrijwillige inzet.

Sociaal empowerment

Hierin gaat het om het regie hebben over je eigen leven om zo invloed uit te oefenen over je eigen situatie, zelfwaardering en persoonlijke ontwikkeling. Indicatoren zijn bijvoorbeeld investeringen in vitaal werknemerschap, toegang en gebruik van juridische bijstand, het niveau van basisvaardigheden (taal, rekenen, digivaardigheid) of de aandacht en waardering voor talenten van inwoners.

De vier pijlers van sociale kwaliteit geven houvast om de sociale basis in kaart te brengen. Om vervolgens van de vier pijlers van sociale kwaliteit naar een beleidsvisie te komen, kijk je allereerst naar de data. Hoe staat het ervoor met deze pijlers in jouw gemeente? De data en cijfers van indicatoren kun bijvoorbeeld vinden in de regioplannen, op www.waarstaatjegemeente.nl, Gezondheidsmonitor GGD of bij WijkWijzer. Maar denk niet alleen aan cijfers. Het gaat hierbij ook om de ervaring en kennis van inwoners, ervaringsdeskundigen en sociaal professionals. Kijk voor alle indicatoren van sociale kwaliteit bij Schema A.

Vervolgens is het handig om te kijken naar datgene wat er al gedaan wordt in jouw gemeente. Welke interventies zijn er? Welke partijen zijn daarmee bezig? En werkt het goed? Je maakt dus een inventarisatie van wat er al gebeurt en kijkt naar de werkzaamheid van de interventies die lopen. Zo krijg je een overzicht van wat er werkt en wat nog versterkt kan worden. Maar ook of er leemtes in ondersteuning zijn of juist een overvloed aan aanbod. Kijk voor meer informatie over wat er wel of niet werkt bij het versterken van sociale kwaliteit bij Schema B.

Na het verzamelen van cijfers, data en het inventariseren van wat er wel en niet werkt, heb je alle ingrediënten van het maken van de beleidsvisie. Een beleidsvisie geeft een richting aan; een stip op de horizon. De beleidsvisie is het maatschappelijk resultaat wat je neer wilt zetten. Oftewel; het doel waar je gezamenlijk aan werkt. Het maken van de visie doe je met collega’s van de gemeente, met belangrijke maatschappelijke partners én natuurlijk met inwoners. Je maakt gezamenlijk de prioriteiten en het uitgangspunt voor de beleidsvisie. Waar gaan jullie je op focussen? En wat is belangrijk? Zo zorg je ervoor dat de visie gedragen wordt en deze aansluit bij dat wat nodig is. Het vertrekpunt voor de visie zou altijd de inwoner moeten zijn; hoe zal deze in 2040 leven?

3. Het maken van een visie waarmee je outcomegericht kunt werken

Nadat je aan de hand van de vier pijlers van sociale kwaliteit invulling hebt gegeven aan de visie, kun je het beleidsproces voor de uitvoer vormgeven. Een handige tool die kan helpen het proces van de beleidsvisie sociale basis te structureren is het Kwaliteitskompas. Dit kompas geeft handvatten voor het opstellen van gezamenlijke ambities, maar ook voor het meten van de maatschappelijke impact. Daarnaast helpt het om het proces van de beleidsvisie te structureren én om een basis te leggen voor goede samenwerking.

•    Stap 1: Monitoring en ambities. Hierbij gaat het om de vraag ‘hoe staat het ervoor in mijn gemeente?’
•    Stap 2: Maatschappelijk resultaat. Het gaat om het formuleren van gewenste resultaten op het niveau van de lokale samenleving.
•    Stap 3: Activiteiten. Welke activiteiten dragen bij aan de ambitie en resultaat en wie gaan ze uitvoeren? 
•    Stap 4: Input kwaliteit van de voorziening. Hierin gaat het erom dat je inzet op kwaliteit van de activiteiten die je opstart.
•    Stap 5: Outcome. Dit is het zichtbaar maken van de resultaten van de activiteiten en voorzieningen. 
•    Stap 6: de verbetercyclus. In deze onderliggende laag is het belangrijk dat je blijft leren en verbeteren van datgene wat je doet.

De stappen uit het Kwaliteitskompas doorloop je niet per se alleen van 1 tot 6; zo is bijvoorbeeld de verbetercyclus altijd aanwezig. Bij het opstellen van de integrale beleidsvisie ben je vooral aan het werk in de eerste twee stappen van het Kwaliteitskompas (monitoring en ambities en maatschappelijk resultaat). De verbinding met de uitvoer, om van je beleidsvisie een uitvoerbaar plan te maken, maak je bij stap 3: activiteiten. Het Kwaliteitskompas helpt je om het uitvoerend beleidsproces outcomegericht in te steken.

Heb je vragen over het GALA en het maken van beleid rondom de sociale basis? Neem dan contact op met Roos Scherpenzeel (r.scherpenzeel@movisie.nl).