Voor de bijeenkomst bestond veel belangstelling. Gespreksleider Ahmet Azdural, voorzitter van het Consortium Zelfbeschikking, meldt dat meer dan 140 mensen zich hebben aangemeld ondanks het feit dat door de aangescherpte coronamaatregelen de bijeenkomst in een paar dagen tijd veranderd moest worden in een Teams-sessie. Voor de zeven migranten- en vluchtelingenorganisaties van het consortium was het een heugelijke middag. Eindelijk konden zij aan politici laten zien waar zij al jarenlang hard aan werken. Hanneke Felten van Movisie heeft hun aanpakken om gemeenschappen van binnenuit te veranderen geanalyseerd en beschreven in de publicatie ‘Zelfbeschikking, veiligheid en gelijkheid’. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan de minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap, Ingrid van Engelshoven en daarnaast reageren drie Kamerleden op de aanpakken. Aan de sessie doen ook wethouders, ambtenaren, vertegenwoordigers van diverse organisaties en betrokken burgers mee.

Olcay Gulsen

Ahmet Azdural interviewde twee bekende Nederlanders met een migratieachtergrond, tv-presentator en programmamaker Olcay Gulsen en politieagente en ambassadeur Gay Pride Souad Boumedien, over hun eigen ervaringen. De ouders van Olcay zijn op jonge leeftijd aan elkaar uitgehuwelijkt en in Nederland komen wonen. Haar vader was derde generatie schizofreen. Deze problematiek leidde tot extreem geweld. Naast het geweld was er ook sprake van allerlei verslavingen. Tot haar 15de is Olcay opgegroeid met dagelijks extreem geweld. Dat heeft haar geïnspireerd om het gesprek op gang te brengen om taboes over huiselijk en seksueel geweld iets minder te maken. Haar moeder had destijds ‘niet het recht’ om weg te gaan. Dat was zo de gewoonte in haar ouders cultuur. Sindsdien zijn vrouwen iets mondiger geworden in de Turks-Koerdische cultuur, ook als ze uitgehuwelijkt zijn.

‘Uit verhalen delen en verbinden halen mensen kracht’, Souad Boumedien

Souad Boumedien

In haar jeugd vroeg Souad Boumedien zich af of ze misschien de enige Marokkaanse in Nederland was die op vrouwen viel. Het bleek heel lastig om daarover informatie te vinden. Ze merkte dat daar wel enorme behoefte aan is, want uit verhalen delen en verbinden halen mensen kracht. 'Zichtbaarheid draagt enorm bij aan het gesprek. Voorheen zeiden mensen: dat bestaat bij ons niet. We kennen, zien, horen ze niet. Wil je een verandering brengen, dan moet je zichtbaar zijn. Ik weet dat niet iedereen dat kan, maar ik heb het geluk dat ik dat wel mag en ik doe dat met alle plezier voor alle mensen die niet kunnen laten zien wie zij zijn.' Zij adviseert jongeren met lhbti+ gevoelens om te zorgen dat ze eerst onafhankelijk, zelfstandig zijn voordat ze ‘uit de kast’ komen. Dat is de eerste stap. Stel dat ze op straat belanden, dan is het ook een stuk veiliger als je goed voor jezelf kunt zorgen. Ze geeft aan de deelnemers mee dat de aandacht op het lhbti+ thema moet blijven. Als je mee wilt doen in deze samenleving en zelf gewaardeerd wilt worden moet je een ander niet onderwaarderen. Zie elkaar als gelijke. 'Veranderen van binnenuit helpt zeker. Ik hoop dat ouders steun krijgen in het acceptatieproces dat hun kind anders is.'

De aanpak

Hanneke Felten beschrijft in de publicatie ‘Zelfbeschikking, Veiligheid en gelijkheid’ de succesvolle methodieken die de zeven landelijke (koepel)organisaties van mensen van vluchtelingen en migrantenafkomst inzetten bij hun bijeenkomsten over genderongelijkheid en gender-gerelateerd geweld. Om de sociale normen over zelfbeschikking, veiligheid en gelijkheid van binnenuit gemeenschappen te veranderen organiseerden de organisaties bijna 700 gespreksbijeenkomsten voor en met hun achterban. Ze leiden gespreksleiders op om binnen hun eigen gemeenschap deze bijeenkomsten te organiseren. Zij kunnen zich makkelijk bij de groep aansluiten en tegelijkertijd deze stap voor stap veranderen. Zij preken daarbij niet voor eigen parochie maar snijden lastige taboethema’s aan bij mensen die nog moeite hebben met deze onderwerpen. Zo proberen ze een mentaliteitsverandering voor elkaar te brengen. De mensen die dat in hun eigen omgeving durven te doen, noemt Felten dapper omdat zij hun nek durven uit te steken. Felten benoemt in haar publicatie zeven werkzame mechanismen volgens de wetenschap in de aanpakken die het succes verklaren: inzet op verandering van sociale normen bijvoorbeeld en de community based approach. Maar ook bijvoorbeeld het inzetten op inlevingsvermogen en empathie voor slachtoffers van huiselijk geweld en voor lhbti+ personen.

Bekijk de publicatie

'Als ik een dochter had als Souad zou ik ongelooflijk trots zijn', Minister Ingrid van Engelshoven

Minister van Engelshoven

Hanneke Felten presenteerde digitaal de publicatie digitaal aan de minister Van Engelshoven. Zij vond het een buitengewoon interessante aanpak en noemde het moedig van de gespreksleiders om tijdens de 700 bijeenkomsten in het land dit gesprek over taboes aan te gaan. Zij beaamt met Olcay Gulsen dat het bij huiselijk geweld ook gaat om te vragen ‘hoe gaat het met je’ en om naar iemands verhaal te luisteren, zonder daar meteen een oordeel over te hebben. De aanpak laat volgens de minister goed zien dat de vele oordelen in de gemeenschap veel mensen belemmert om hun verhaal te vertellen. Van Engelshoven: 'Laat mensen die met huiselijk geweld te maken hebben hun verhaal vertellen zonder te oordelen. Zo kunnen we het bespreekbaar maken. Dat moet je van onderop, stap voor stap doen, op een manier die bij een gemeenschap past. Het gaat me aan het hart dat we als we een samenleving willen waarin iedereen zichzelf kan zijn én veilig zichzelf kan zijn, dan moet de vrijheid er zijn om je verhaal te vertellen. Maar wat we zien: daar zijn we helaas nog lang niet in deze samenleving. Daar moeten we stap voor stap naartoe werken. En dat vraagt om moedige vrouwen, zoals we die vandaag gehoord hebben. Dat zijn krachtige, belangrijke voorbeelden. Ik ben ook moeder van een dochter en als ik een dochter had als Souad zou ik ongelooflijk trots zijn. Zoals ze dit voor elkaar heeft gekregen. Dat zit allemaal in deze aanpak. Dat is respectvol met elkaar omgaan in deze samenleving: geef elkaar de ruimte. Mijn rol is zorgen dat via de Alliantie Verandering van Binnenuit deze gesprekken gefaciliteerd worden en blijven. Dank voor jullie verhalen. Het is voor mij een aansporing om hiermee verder te gaan, dus heel veel dank.'

Gendergelijkheid en lhbti+ acceptatie zijn binnen migratiegemeenschappen een proces van langere adem. De minister vindt dat we dat moeten durven inzien en zij trekt de parallel naar de discussie rond de Nashville-verklaring van afgelopen jaar. Pijnlijk vond zij dat dat ook in Nederland gebeurde, maar de winst was dat binnen de kerken mobilisatie en debat ontstond: 'Mensen stonden op en zeiden dat dit niet de kerk was waar zij voor stonden. Verandering moet vooral ook van binnenuit komen, met respect voor de fundamentele mensenrechten, voor menselijke waardigheid en de eigenheid van culturen en hoe men dat gesprek voert. En we moeten wel heel helder zijn over wat we in de samenleving wel en niet acceptabel vinden.'

'Wat ik mooi vind aan jullie aanpak is dat het niet over praten over gaat, maar over praten met', Kamerlid Kirsten van den Hul

Kirsten van den Hul

Tweede Kamerlid Kirsten van den Hul beaamde met Olcay Gulsen dat bij verhalen over geweld achter de voordeur het niet uitmaakt wie het overkomt: 'De verhalen en de ervaringen zijn overal heel erg hetzelfde. Het is nog steeds een groot maatschappelijk taboe. Er moet nog veel gedaan worden om het makkelijker te maken om erover te praten en hulp te zoeken. Ik heb dat zelf bijvoorbeeld nooit gedaan. Een probleem is dat er in de professionele vrouwenopvang nog steeds te weinig plek is en dat mensen worden opgevangen in vakantieparken, dat vind ik in een rijk land als Nederland heel erg. Dat wil ik hoog op de politieke agenda zetten.' Over de aanpak van de alliantie: 'Ontzettend inspirerend, vooral omdat het van binnenuit is gekomen. In Nederland wordt heel veel gesproken over migranten, over mensen met een islamitische achtergrond, en heel vaak gaat dat in termen van "zij en wij". Wat ik mooi vind aan jullie aanpak is dat het niet over praten over gaat maar over praten met. Ik denk dat de gesprekken die jullie gevoerd hebben ook weer lessen in zich hebben die voor andere gemeenschappen belangrijk zijn, bijvoorbeeld hockey- of voetbalverenigingen zijn ook vaak gesloten gemeenschappen.'

'Jullie verhalen sterken mij echt om met dit onderwerp door te gaan', Kamerlid Bente Becker

Bente Becker

'Ik vind het ook belangrijk dat er binnen de gemeenschappen zelf aandacht is voor het onderwerp', zegt Bente Becker, Tweede Kamerlid voor de VVD. 'In de Tweede kamer wordt een initiatiefnota behandeld, "In Nederland beslis je over je eigen leven". Ik hoop dat we een aantal dingen die vandaag gezegd zijn kunnen gaan verbeteren. Bijvoorbeeld wat Olcay zei dat mensen soms niet weten waar ze terecht kunnen. Procedures zijn ingewikkeld. Ik ben ervoor dat er weer een actieplan komt waarop een minister de regie heeft en ik strijd ervoor dat zelforganisaties daar ook een rol in spelen. Misschien kunnen we de eenmalige subsidie van dit jaar structureler maken. Jullie verhalen sterken mij echt om met dit onderwerp door te gaan.'

Niels van den Berg

Is er ook voor het onderwijs een rol weggelegd? Niels van den Berg, Tweede Kamerlid voor GroenLinks: 'Absoluut. Ik zie een grote rol voor het onderwijs. Ik herken wat Hanneke Felten zei over verandering en aanpassen, het gesprek aangaan en de dialoog zoeken en dat zullen we zeker ook  in het onderwijs moeten doen. Ik ben benieuwd hoe we het burgerschapsonderwijs kunnen verbinden met wat aanpak. Hij geeft als goed voorbeeld Theater aanZ. Het zou goed zijn hoe mbo-instellingen meer de samenwerking met jullie organisaties kunnen aangaan en jullie elkaar versterken.'

Reacties van deelnemers

Verschillende mensen waren enthousiast over het verhaal van minister Van Engelshoven: 'Mooi gesproken, verandering is een proces en een proces heeft tijd nodig', 'Helder verhaal van de minister!' en 'Wat een oprecht en warm betoog. Heel bijzonder dat de minister er de hele middag ook bij was. Dank!'. Ook reageerden veel mensen op de aanpak van de Alliantie: 'Voor mensen zonder migratieachtergrond betekent het niet dat het in je eigen gemeenschap wel wordt geaccepteerd', 'Hulpverlening moet echt maatwerk leveren en niet vanuit aannames en protocollen mensen in hokjes duwen en over hen beslissen en niet met hen' en 'Samenwerking met gemeenten is steeds belangrijker'. Tenslotte: 'Veel dank, was een mooi middag!', 'Ongelooflijk waardevol dat jullie dit doen' en 'Dank jullie wel! Het was écht een mooie inspirerende bijeenkomst! En het onderzoek dat Hanneke presenteerde klinkt fantastisch. Ik ga het graag lezen.'

Download hier de publicatie

Bekijk ook de methodiek Jiheeye van FSAN en het interview met Olcay Gulsen dat we eerder publiceerden.

Of kijk de opname van de bijeenkomst terug: