De vrijwillige gespreksleiders van de Alliantie Verandering van Binnenuit begeleiden in totaal 700 bijeenkomsten. Ze hebben zelf ook een vluchtelingen- of migrantenachtergrond en zijn als sleutelfiguur, changemaker of dialoogleider actief in hun eigen gemeenschappen om een mentaliteitsverandering op gang te brengen. Dat is geen makkelijke taak; sommige gemeenschappen zijn erg gesloten en hangen aan hun traditionele normen en waarden, soms zijn zij afkomstig van kleine plattelandsdorpjes in het land van herkomst. Maar onmogelijk is het niet; de afgelopen decennia werden al veel taboes besproken en soms doorbroken. Vrije partnerkeuze voor jongens én meisjes is bijvoorbeeld steeds gebruikelijker geworden. Maar de Alliantie wil nog een stap verder en gelijkheid tussen vrouw en man en acceptatie van LHBT nog dichterbij brengen.

Kwalitatieve evaluatie

Om de impact van het werk van de gespreksleiders te vergroten, voerde Movisie een kwalitatieve evaluatie uit die bestond uit interviews met de gesprekleiders en observaties tijdens de bijeenkomsten. Deze bijeenkomsten vinden plaats in een serie van drie, vaak wekelijkse bijeenkomsten, met dezelfde groep. Locatie varieert: een buurthuis, een sportkantine, moskee of huiskamer. Door de evaluatie is er een goed beeld verkregen over de kracht van de Alliantie en over waar het nog beter kan.

Goed bereik

Wat onder meer erg sterk is aan de Alliantie, zo blijkt uit de evaluatie, is dat de gespreksleiders qua culturele afkomst goed aansluiten bij de doelgroep, hun taal en codes. Qua sekse of opleidingsniveau is dat niet altijd het geval. Dan is het voor de gespreksleiders lastiger om aansluiting te krijgen bij hun deelnemers. Maar vrijwel allemaal krijgen zij het voor elkaar de doelgroep naar de bijeenkomsten te bewegen. Dat doen de gespreksleiders door de bijeenkomsten te koppelen aan samen eten of aan een ander en breder thema zoals opvoeding.

Sterk aan de Alliantie is dat de gespreksleiders hun nek durven uit te steken: zij stellen vaak duidelijke normen, voor meer gelijkheid en tegen geweld

Mensenrechten centraal 

Ook sterk aan de Alliantie is dat de gespreksleiders hun nek durven uit te steken: zij stellen vaak duidelijke normen, voor meer gelijkheid en tegen geweld. Ze doen dat op een manier die aansluit bij de groep. Mensenrechten vormen hierbij vaak een leidraad: gespreksleiders laten zien dat bijvoorbeeld de vrijheid om je religie te beleven een recht is, maar dat een partner hebben van hetzelfde geslacht dat ook is.

Vormen van discriminatie aan elkaar verbinden

Gesprekken waarbij deelnemers over religie beginnen, zijn vaak lastig. Theologische discussies kunnen eindeloos zijn en leveren vaak niet het gewenste effect op. Een succesvolle manier – en daarmee tevens een mogelijk verbeterpunt - om hier een positieve wending aan te geven is om de verschillende vormen van discriminatie, zowel op basis van religie en afkomst te verbinden aan discriminatie vanwege sekse en seksuele voorkeur, zo blijkt uit de evaluatie. Want iedereen herkent zich in de pijn die gediscrimineerd worden veroorzaakt, en iedereen heeft baat bij minder discriminatie – op welke grond dan ook.

De kracht van empathie

Een ander belangrijk element van de bijeenkomsten is empathie: deelnemers worden uitgedaagd om zich bijvoorbeeld in te leven in hoe het is voor meisjes om een vriendje te mogen hebben of alleen over straat te gaan. Maar ook bijvoorbeeld om zich in te leven in hoe een jongen die op jongens valt zich voelt, terwijl ouders en de gemeenschap dat niet accepteren. Hiervoor zetten de gespreksleiders onder meer filmpjes met ervaringsverhalen in. Wat het allerbeste werkt is om iemand met een eigen ervaringsverhaal uit te nodigen. Verbeterpunt is de inzet van ervaringsdeskundige LHBT-personen te vergroten. Want waar een filmpje over een homojongen nog veel negatief commentaar oproept, luisteren deelnemers aandachtig naar iemand die zelf LHBT is. Een goed voorbeeld is een bijeenkomst waar een transgender vrouw, afkomstig uit Turkije, haar ervaringsverhaal deelde met een zaal vol mannen van Turkse afkomst. Zij luisterden vol aandacht naar haar en stelden inlevende vragen.

De uitdaging voor de gespreksleiders is om bij deelnemers niet te stimuleren tot debat maar tot diepgaande gesprekken

Géén discussie of debat

Verbeterpunt is het niet meer inzetten op discussie en debat. In discussies of debatten worden thema’s wel bespreekbaar, maar brengen vaak geen mentaliteitsverandering op gang. In debatten of discussie staat mening geven voorop, en komen dus ook meningen soms aan bod over dat vrouwen thuis horen of dat LHBT’s ziek zijn. Inlevingsvermogen in de situatie van meisjes, vrouwen en LHBT’s ontbreekt dan vaak juist. Door deze negatieve meningen aan bod te laten, kunnen deelnemers ook juist de verkeerde kant op veranderen: als ze bijvoorbeeld horen dat hun buurman en vrienden uit het theehuis het niet goed vinden dat meisjes ‘s avonds alleen over straat gaan, kan besloten worden om de eigen dochter dat ook te gaan verbieden. De uitdaging voor de gespreksleiders is dus om bij deelnemers niet te stimuleren tot debat maar tot diepgaande gesprekken: waarin niet geoordeeld wordt over elkaar, maar juist echt naar elkaar geluisterd en gereflecteerd wordt op eigen ervaringen. Op deze manier kunnen deelnemers zich bewust worden van het feit dat het beknotten van de vrijheid van meisjes, vrouwen en / of LHBT-personen, niet wenselijk is en komt mentaliteitsverandering op gang

Inspiratiedag

De resultaten van deze evaluatie werden op zaterdag 22 juni aan de gespreksleiders gepresenteerd en goed ontvangen. Niet zo vreemd, de gespreksleiders zijn allemaal bevlogen mensen die graag hun impact nog verder willen vergroten. Op een inspiratiedag wisselden zij praktische tips met elkaar uit. Eén van die tips was bijvoorbeeld om aan deelnemers op de bijeenkomsten duidelijk mee te geven dat bepaalde normen en waarden in Nederland anders zijn. Een andere tip was om deelnemers mee te nemen naar het theater, om op die manier een andere beeld voor te schotelen. Het uitwisselen van die praktische tips werd door vrijwel alle deelnemers als erg zinvol ervaren. Want hoewel alle gespreksleiders weten dat verandering mogelijk is, weten zij ook dat de weg er naar toe een moeilijke kan zijn. Waar eerder de nadruk lag op taboes doorbreken en ‘bespreekbaar maken’ ligt er nu nog meer focus op mentaliteitsverandering en uiteindelijk echt verandering van gedrag.