Samenwerken met en voor vitale mantelzorgers
Online magazine: de mantelzorger in balans
Gezond, vitaal en fit in het leven staan en datgene doen waar je energie van krijgt. Dat is wat we allemaal willen. Voor mantelzorgers is dat natuurlijk niet anders. Toch geeft één op de vier mantelzorgers die lang en intensief voor een naaste zorgen aan dat hij ernstig belast is. Een goede balans is dus belangrijk. We gaan erover in gesprek met mantelzorgers en professionals, lichten het balansmodel toe en delen handige tools om het gesprek met mantelzorgers over balans aan te gaan.
Hier vind je het complete magazine over de mantelzorger in balans
Het balansmodel
Mantelzorgers hebben taken, verplichtingen en activiteiten waartussen zij constant balanceren. Het gaat onder andere om ‘mantelzorg’. Dit is de tijd die een mantelzorger aan het zorgen is. Daarnaast heeft een mantelzorger ook ‘andere verantwoordelijkheden’, zoals werk, vrijetijdsbesteding, het gezin of vrijwilligerswerk. Dit zijn dus alle andere activiteiten die een mantelzorger doet die tijd, aandacht en energie vragen. Zijn er ook andere mensen betrokken bij de zorg, dan hebben we het over (in)formele hulp door anderen. Dan wordt de mantelzorgvraag verlicht door anderen. Dat kunnen professionals zijn, zoals de wijkverpleegkundige of de fysiotherapeut. Maar ook buurtgenoten of de tante die af en toe op de kinderen past. Alle mensen die een deel van de taken of verantwoordelijkheden van mantelzorgers overnemen bieden (in)formele hulp door anderen. Meer weten? Lees dan dit artikel over het balansmodel.
Wist je dat...
dé balans niet bestaat? Balans is een individuele ervaring die wordt beïnvloed door de energie van een mantelzorger. Heeft hij goed geslapen of tijd gehad voor een ontspannen wandeling? Dan zal de ervaren belasting van alle verplichte tijd minder zijn. De batterij van een mantelzorger is dan weer opgeladen, waardoor alle taken lichter aanvoelen.
Gevolg van overbelasting
Eén op de vier mantelzorgers die lang en intensief voor een naaste zorgen geeft aan dat hij ernstig belast is. Vaak richt mantelzorgondersteuning en hulpverlening zich op deze al overbelaste groep zonder goed te kijken hoe dit voorkomen had kunnen worden. Want overbelasting gebeurt niet zomaar. Mantelzorgers hebben naast de zorg voor hun naaste ook hun werk, ouders, vrienden en hun eigen hobby’s. Zij zoeken constant de balans tussen het zorgen voor hun naaste én al die andere verantwoordelijkheden. Dat is als een oefening op de evenwichtsbalk. Een groot gedeelte van de mantelzorgers loopt er zonder problemen overheen, maar sommigen raken (tijdelijk) uit balans of vallen zelfs van de balk. Dit kan geestelijke en lichamelijke klachten tot gevolg hebben.
Hulp vragen: doe jij dit wel eens?
Hoewel een steuntje in de rug of het delen van de zorg essentieel is om in balans te blijven, blijkt het vragen van hulp niet gemakkelijk. Ga zelf maar na: hoe vaak vraag jij eigenlijk hulp bij een collega in een drukke periode? Voor mantelzorgers geldt hetzelfde. Vraagverlegenheid heet dat. Het goede nieuws: hulp vragen valt te leren.
Soms wordt hulp wel aangeboden, bijvoorbeeld vrienden die zeggen ‘als ik iets voor je kan doen, dan zeg je het maar’. De drempel om dan concreet aan te geven welke hulp nodig is, kan dan groot blijven. Uit onderzoek blijkt dat wederkerigheid ervoor zorgt dat iemand eerder hulp vraagt: ‘jij doet voor mij de boodschappen en dan pas ik op jouw kat tijdens de vakantie’. Ook is het belangrijk dat de hulpvrager enige onafhankelijkheid en keuzemogelijkheden overhoudt, dan wordt zijn eigenwaarde niet geschaad. Lees hier verder als je meer wilt weten over (de uitdagingen van) hulp vragen.
Handige tools: in gesprek over balans
Er zijn veel tools die jou als professional kunnen helpen om het gesprek over balans met mantelzorgers aan te gaan. Zo brengt BordjeVol spelenderwijs in kaart welke activiteiten de mantelzorger energie kosten, hoe lang zij het nog kunnen volhouden en wie hen zouden kunnen helpen. Huppla is een app waarin mantelzorgers vrienden en bekenden kunnen uitnodigen wanneer zij hulp kunnen gebruiken. En de module MIJZELF geeft mantelzorgers inzicht in wat zij zelf kunnen doen om hun situatie prettiger te maken. Benieuwd naar meer tools? Lees dan hier verder.
Overbelaste mantelzorgers
‘Ik vind het belangrijk dat de mantelzorger mij zélf vertelt wat hij nodig heeft’
Welke taken heeft een mantelzorger allemaal? En is dat nog wel vol te houden? Om dit in beeld te krijgen, maakt Ilse van der Vaart, voormalig praktijkondersteuner ouderenzorg en momenteel casemanager dementie, gebruik van de mindmapmethode. Een laagdrempelige werkwijze die mantelzorgers inzicht geeft in hun dagelijkse taken. ‘Omdat we zichtbaar maken wat de mantelzorger allemaal doet, vragen zij eerder om hulp.’
Ilse merkt dat het maken van de mindmap zorgt voor bewustwording. ‘Wij kunnen als professionals de mantelzorger wel vertellen: 'Jeetje, wat heb jij het druk, wat doe jij veel!', maar dat komt niet binnen. Door hen uit te dagen alles zelf op te schrijven, komt het besefmoment. Een mantelzorger zei tegen mij, nadat ze de mindmap had gemaakt: 'Dit is echt te veel. Dit kan ik niet alleen.' Terwijl ze dat dus wel lange tijd deed!’
Hoe help je mantelzorgers op weg?
- Taal doet ertoe. Maak folders en voorlichtingsmateriaal daarom toegankelijk door helder en eenvoudig taalgebruik. Stichting Lezen en Schrijven heeft een factsheet over hoe je heldere, toegankelijke taal gebruikt.
- Breng ondersteuning op diverse plaatsen onder de aandacht. Denk aan de spoedeisende hulp, huisartsenpraktijk, wijkverpleging, supermarkt of scholen. Leg ook hier informatie en flyers neer. In Renswoude hebben ze een flyer gemaakt om het Steunpunt Mantelzorg onder de aandacht te brengen. Deze ligt op plekken waar mantelzorgers veel komen, zoals bij de huisarts, de bibliotheek en de supermarkt.
- Informatie verspreiden via lokale krant of sociale media. Je kunt ook denken aan berichten in de lokale krant of op sociale media. Zorg in ieder geval voor een goede mix tussen digitale en papieren informatie.
- De drempel over via eenvoudige aanvraagprocedures. Denk ook aan het eenvoudig maken van het aanvragen van de ondersteuning. Het helpt mantelzorgers als dit gemakkelijk en begrijpelijk is. Dat verlaagt direct de drempel tot het aanvragen van de ondersteuning. Ook een instructiefilmpje, in verschillende talen, kan drempelverlagend werken.
Ook interessant
In ons magazine In voor mantelzorg #2 delen we meer tips, ervaringen en tools voor vitale mantelzorgers. Het hele magazine lees je hier. Benieuwd naar de andere magazines over thema's als mantelzorgondersteuning en respijtzorg? Ga dan naar deze pagina.