Op de agenda: hoe en waar investeren we in meer continuïteit?

Agenda van het Sociaal Werk 2022

Tijdens De Agenda van het Sociaal Werk 2022 knetterde het van de energie, zowel in de zaal als in de chat. De inleiding van Radboud Engbersen over het belang van vertrouwde gezichten in het sociaal werk en de 15de Marie Kamphuis Lezing van Herman de Mönnink over meer methodisch werken in het sociaal werk leidden tot stevige discussies. Senior communicatieadviseur Paul van Yperen volgde de chat en vroeg aan experts en bestuurders wat hen opviel en waar we gezamenlijk op moeten doorpakken.

Meld je aan voor de Agenda van het Sociaal Werk 2023! Het thema van dit jaar is het belang van vitale relaties.

Een vertrouwd gezicht bij De Agenda van het Sociaal Werk is Evert van Rest die voor de vierde keer dagvoorzitter was. Op zijn vraag hoe vaak deelnemers bij de Agenda zijn geweest, bleek dat een flink aantal deelnemers er al voor de vierde keer bij waren. Wat viel Evert dit keer op?

'Ik vond de intro van Radboud Engbersen sterk omdat hij twee punten echt agendeerde om mee aan de slag te gaan: het personeelsverloop en de neiging van beleid om alsmaar te vernieuwen', zegt Van Rest. Dit past bij het pleidooi van Movisie-adviseur en lector Mariël van Pelt om zo nu en dan even stil te staan en te leren van het verleden. 'De lezing en het gesprek erna vond ik sterk omdat het wat toevoegde aan het gesprek over vertrouwde gezichten. Uit dat eerste gesprek kwam naar voren hoe belangrijk het is om van mens tot mens te werken.' Ervaringsdeskundige Peter ten Have zei dat hij een onderbouwde methode voornamelijk nodig had voor zijn verantwoording (‘het vinkje’) richting de gemeente. Van Rest vervolgt: 'Wat is dan het echte belang van methodisch als het gaat om 'van mens tot mens'? Maar in het tweede deel van het tweede gesprek nuanceerde Herman de Mönnink dat: 'Het werken aan de relatie is methodisch handelen, daar ben je in getraind en is dus meer dan alleen van vriend tot vriend.' Daaruit leer ik dat methodisch handelen een voorwaarde is om een vertrouwd gezicht te kunnen zijn.'

Uit de chat: een vertrouwd gezicht

Karin: 'Mijn vertrouwde gezicht is te zien bij alle netwerkbijeenkomsten in Utrecht en daarnaast zorg ik ook online (Facebook, LinkedIn en Twitter) voor mijn netwerk. Delen van informatie, matches maken die niet altijd direct te koppelen zijn aan mijn werk of mijn organisatie. En al meer dan 40 jaar wonen, werken, opleiding en vrije tijd in dezelfde regio rond Utrecht helpt ook mee aan dat vertrouwde gezicht.'

Mirriam: 'Vertrouwd gezicht als professional; dat start op het moment dat ik een klik heb met mijn klant/cliënt; een luisterend oor biedt waardoor de ander vertrouwen in mij heeft. En belangrijk is afsprakenna te komen... zo werd/word ik een vertrouwd gezicht.'

De Agenda van het Sociaal Werk 2022

De Agenda van het Sociaal Werk 2022 werd georganiseerd door Movisie in samenwerking met Sociaal Werk Nederland, Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW), Sociaal Werk werkt!, Werkplaatsen Sociaal Domein, Marie Kamphuis Stichting, Platform voor Sociale Vraagstukken en Platform voor Buurtontwikkeling Buurtwijs.

Wat viel op?

Janny Bakker-Klein (Movisie)

'Er werden hele duidelijke en goed onderbouwde uitspraken gedaan over de positionering van sociaal werkers, inclusief een oproep om daarin meer als eenheid naar buiten te treden. In de discussie ging het vervolgens vooral om ieders eigen gelijk. Of "we doen dat al". Ik vond dat weinig professioneel overkomen. Als we onderling niet in staat zijn om over het eigen (morele) gelijk heen te stappen, wat moet de buitenwereld dan van ons denken?  Wijkagenten, leerkrachten, (wijk)verpleegkundigen etc. hoeven nooit uit te leggen waarom zij professionals zijn. Zij hebben ook geen last van aanbestedingen, want ieder weldenkend mens snapt dat zij een rol hebben in de sociale basis. Hoe komt het toch dat sociaal werkers daar onderling zo van mening over lijken te verschillen? Zo laten we ons toch enorm uitspelen?'

Lex Staal (Sociaal Werk Nederland)

'Herman de Mönnink richtte met de Marie Kamphuis Lezing van 2022 scherp de spotlight op de verschuiving die gaande is: de focus gaat van 'zorg' naar 'sociaal' en daar speelt het sociaal werk een grote rol in. Dat 80-90 procent van je gezondheid bepaald wordt door de sociale omstandigheden waarin je geboren wordt, opgroeit en leeft, dat besef landt wereldwijd en heeft grote gevolgen voor de komende decennia. Sociale gezondheid, zoals hij bepleit, is zeker het overwegen waard als kernbegrip. En zoals De Mönnink ook aangaf, zijn sociaal werkers bij uitstek dé aangewezenen om de stapel aan stressfactoren bij buurtbewoners en hele buurten te zien, en vervolgens vakkundig aan de slag te gaan om bij elke vorm van schaarste de juiste oplossing van stressreductie te organiseren in de sociale basis. Zowel collectief als individueel of per gezin.'

Jan Willem Bruins (BPSW)

'Inleiding en lezing vulden elkaar goed aan: vertrouwde gezichten en langere relaties zijn belangrijk en professionals moeten ook weten en kunnen uitleggen wat ze vervolgens dan doen in die langere relaties/contacten. Het is ook wel de vraag of bij het gemak waarmee gemeenten de sociale infrastructuur/langere relaties door aanbestedingen etc. schade toebrengen niet ook meespeelt dat sociaal werkers te weinig overtuigend laten zien wat ze doen: dus beter situationeel redeneren en uitleggen wat je kan en doet, kan ook financiers overtuigen van de noodzaak van het werk. We kunnen leren van andere beroepen die vrijwel nooit iets hoeven uit te leggen (maar het wel goed kunnen).'

Uit de chat over methodisch werken

Gerard: 'Methodisch werken is voor mij structureel, dat je je overzicht behoudt.'
Mirjam: 'Methodisch werken is voor mij de cirkel, beginsituatie checken, wat is er nodig, in actie en terug blik. Kolb Cirkel.'

Video: bekijk hieronder De Agenda van het Sociaal Werk 2022 terug

Tekst gaat door onder de video.

Eyeopeners

Mariël van Pelt (Movisie en Fontys Hogescholen)

'In de reacties uit de zaal en de chat kwam vaak naar voren dat relationeel werken en methodisch werken tegen over elkaar worden gezet: het is of-of. Maar het is natuurlijk en-en: methodisch werken is ook relationeel werken. Beiden zijn onmisbaar voor goed sociaal werk en moet je als sociaal werker kunnen. Verder viel me op dat in de uitwerking van methodische professionaliteit de nadruk lag op methodisch werken met individuen en huishoudens. Hoe je methodisch collectief en structureel/politiserend werkt, kwam niet of minder aan bod.'

Jeanet de Jong (BPSW)

'Bijzonder vond ik dat er een verwijt kwam richting onderwijs ('er wordt nauwelijks iets aan methodisch werken gedaan in het onderwijs'), en dat er ook meteen een defensief antwoord uit het publiek kwam ('meerdere docenten voelden zich enorm in hun hemd gezet'). Ik vind dat wel illustratief: want op veel niveaus zie ik dat dichotome denken en het 'tegenover' - naast ook mooie energieke zinvolle samenwerkingen - terugkeren. Dat doet ook afbreuk aan wat er juist al wel is, en ook aan continuïteit van (ontwikkeling van) het beroep.'

Annelies Kooiman (Movisie)

'In het gesprek lag veel nadruk op de waarde van het vak van de sociaal werkers. 'Zij hebben methodisch te werken, hier moet meer eenvormigheid in komen, omdat dit het gezicht en de identiteit van sociaal werkers ten goed komt.' Belang van relaties en contact maken/onderhouden wordt zeker onderkend. Alleen is het weinig gegaan over hoe continuïteit bevorderd kan worden. Aanbesteden kwam in het begin aan bod. Een goede relatie hebben met de gemeente, meer vertrouwen in elkaar. Hoe organisaties dit kunnen beïnvloeden kwam nauwelijks ter sprake.'

Janny Bakker (Movisie)

'Een eyeopener vond ik de oproep van Herman tot een meer eenduidige inrichting en communicatie op (inter)nationaal niveau (zowel in opleidingen als in de praktijk) over het methodisch werken dat (verplichtend!) als basis wordt genomen voor het vak van sociaal werker. Het onderscheid laten zien tussen een sociaal werker en een ervaringsdeskundige vond ik in dat kader ook interessant.'

Uit de chat over methodische continuïteit

Patricia: 'Non-directieve counseling is wat mij betreft toch onze basis? Ik kan mij niet voorstellen dat dit niet meer geleerd wordt?? Bizar!!'

Karin: 'Wordt wel geleerd, maar blijft niet hangen. Want het is zoveel. Wat Herman al zei: het is een doolhof aan methodieken.'

Patricia: 'Ik begeleid jaarlijks een derdejaars student maar hoor inderdaad dat zij De Gereedschapskist niet kennen.'

Tjalf:  'Een methode werkt alleen als die wordt gevoed vanuit de 'juiste' voedingsbodem!'

Waar moeten we gezamenlijk op doorpakken?

Jeanet de Jong (BPSW)

'De kernboodschap van Herman, die wat mij betreft een beetje onderbelicht is gebleven, is dat een goede basis nodig is om helder te articuleren wat we doen, waarom we dat doen en hoe we dat doen. Want dat helder verantwoorden (op een voor sociaal werk passende manier in waarde of purpose) blijft echt een zwak punt, dat de afgelopen jaren niet is verbeterd. Dus een investering in juist deze continuïteit lijkt me relevant om met elkaar op voort te borduren. En dan – ook dat was een belangrijke boodschap van Herman – hebben we al heel veel liggen om vanuit een gezamenlijk verhaal actief te gaan inzetten, maar wel steeds opnieuw ingebed, genuanceerd en in samenhang. En daar kan iedereen die aanwezig was zeker al iets mee doen, mijzelf incluis.'

Lex Staal (SWN)

'Sociaal Werk Nederland ziet zowel bij ministeries als bij gemeenten een groeiend besef dat de tijd van jaarlijkse aanbestedingen en de beruchte projectencarrousel voorbij is. Het oplossen van de maatschappelijk vraagstukken, het versterken van de sociale basis, het goed gaan samenwerken in het sociaal domein: dat vergt langlopende contracten, opbouwen van contacten met ‘vertrouwde gezichten’ en nog jaren werk. Lerende organisaties en gretig professionaliserende professionals hebben ruimte nodig in hun werklast, uren en mindset. Beroepsorganisaties, brancheorganisaties, kennisinstituten, opleidingen, rijk én gemeenten: we moeten allemaal zelf ook de ramen open zetten en willen samenwerken; dat is de enige manier om te komen tot 'Sociaal werk op solide basis' én sociale kwaliteit voor iedereen.'

Annelies Kooiman (Movisie)

'Voor Movisie ligt een uitdaging als het gaat om het inzicht bieden in methodisch werken en eenvormigheid creëren. We gaan door met het project methodieken op het thema Professionalisering en blijven de basismethodieken naar buiten brengen en onze contacten onderhouden met de opleidingen en de beroepsorganisaties. Daarnaast wil Movisie samen met de veldpartners de waarde van sociaal werk nog concreter maken en komt er een vervolg op onze grote raadpleging De Stand van het sociaal werk in Nederland. En Movisie gaat organisaties in beeld brengen die continuïteit weten te creëren onder meer via ons project Het belang van vertrouwde gezichten.'

Jan Willem Bruins (BPSW)

‘Het onderwerp 'Hoe organisaties hun relatie met de gemeente positief kunnen beïnvloeden' vraagt wel om een vervolg. We moeten het zeker ook over de schaduwkanten van de decentralisaties hebben en hoe die schaduwkanten vooral op het bord van de professionals terecht komen (lees de column van Jan Willem hierover). Ik vind het een goed idee van Movisie om meer inzicht te bieden in methodisch werken en eenvormigheid te creëren. Laten we daarbij samenwerken. Er lopen initiatieven bij de BPSW ook in relatie met de komende Stimuleringsagenda sociaal werk. En De Stand was een heel belangrijk onderzoek van Movisie. Ik wil graag van gedachten wisselen over een follow-up van dat onderzoek.'

Uit de chat over de rol van organisaties

Jennefer: 'Organisaties zorgen voor goede scholing, zelf draag je bij aan goede scholing. Denk aan je registratie bij het registerplein. Breng methodisch werken terug in de casuïstiekbesprekingen. De beroepscode is voor mij vaak helpend geweest in mijn professioneel handelen.'

Jan: 'Ja de relatie centraal....van mens tot mens...afzien van denken in project, doel en resultaat.'

Anton: 'Relatie is belangrijk, maar blijf contact houden ondanks fouten. Houdt contact, maar zorg ook, dat de Ander contact met jou kan houden!'

Jan: 'Als een tuinman die ziet hoe zijn of haar tuin van contacten in de buurt groeit en bloeit.'