De gemeente Zwijndrecht heeft twee jaar lang een pilot uitgevoerd met de waakvlamvoorziening. Twee groepen mensen met een lvb, die zichzelf grotendeels zelfstandig kunnen redden, kregen ondersteuning van een life coach. Kwetsbare jongeren in de overgang van 18- naar 18+, op twee lokale scholen voor voortgezet speciaal onderwijs. En een groep kwetsbare mensen in een latere levensfase, via de Sociale Dienst Drechtsteden. 

Veranderingen en vorderingen

De pilot in Zwijndrecht is in september 2022 afgerond. Movisie was verantwoordelijk voor de monitoring aan het begin, midden en eind van de pilot: wat zijn de werkzame elementen van de waakvlamvoorziening? In november verscheen het eindrapport. Voor deze laatste monitoring zijn gesprekken gevoerd met dertien cliënten, drie life coaches en vier doorverwijzers over hun ervaringen. 

'Cliënten waarderen het luisterend oor van de life coaches'

Een van de succesfactoren is dat zowel cliënten, als doorverwijzers en life coaches onverminderd positief zijn over de waakvlamvoorziening. Iedereen ziet veranderingen en vorderingen bij de cliënten. Sommige doorverwijzers zelfs meer dan verwacht. Aandacht en een luisterend oor zijn sleutelwoorden. Life coaches hebben veel tijd voor cliënten en hun verhalen. Ze besteden 90 procent van hun tijd aan contact met cliënten, blijkt uit de monitor. Vaak komt er meer aan het licht in die gesprekken dan eerst gedacht en wordt de ondersteuning breder.

Cliënten waarderen het luisterend oor van de life coaches, hun ondersteuning bij het werk, de opleiding, gezondheidsvraagstukken en bij contact met instanties. Cliënten zien positieve veranderingen bij zichzelf. Zoals beter grenzen aangeven, meer rust, structuur en zelfstandigheid.

Belangrijke aanvulling

De waakvlamvoorziening blijkt een aanvulling op bestaande zorg en ondersteuning en van belang voor mensen met een lvb die tussen wal en schip (dreigen te) vallen. Regelmatig hebben life coaches met de cliënt tijdig problemen kunnen oplossen of meer hulp in kunnen schakelen. Life coaches hebben de ruimte om aan te sluiten bij cliënten en in te spelen op hun wensen. Dit maakt maatwerk mogelijk. 

Life coaches zijn onafhankelijk en niet verbonden aan een organisatie. Zo kunnen ze meer naar eigen inzicht een relatie opbouwen met cliënten. En het maakt dat de cliënt minder bevooroordeeld is - ‘Niet alweer iemand van een instantie!’ - en open kan staan voor contact. 

Een andere succesfactor is de holistische benadering van life coaches. Zij werken domeinoverstijgend en kijken vanuit een brede blik naar de cliënt en geven coaching op uiteenlopende levensdomeinen. Zo krijgen zij een goed beeld van wie de cliënt is, welke bejegening bij iemand past en hoe ze het best steun kunnen bieden. Door deze benadering konden soms ook anderen in het netwerk van een cliënt geholpen worden.

Persoonlijke groei

Drie van de vier doorverwijzers zien dat de cliënten een persoonlijke groei of ontwikkeling hebben doorgemaakt. Life coaches weten door hun aanpak blijkbaar een al aanwezig potentieel naar boven te halen bij hun cliënten. Het helpt als het ervaren life coaches zijn, met een breed arsenaal aan vaardigheden, kennis over de doelgroep, leefgebieden en voorzieningen. Daarnaast blijkt uit de monitor dat ‘feeling’ met de cliënt, en daarmee hoe je de ondersteuning aanpakt, belangrijk is. Bij de life coaches in de pilot was deze hele set aan vaardigheden aanwezig.

'Life coaches weten door hun aanpak aanwezig potentieel naar boven te halen bij hun cliënten'

Werkzame elementen

Om inzicht te krijgen in de werkzame elementen van de waakvlamvoorziening stonden tijdens de monitor vier thema’s centraal: verbinding en samenwerking, vergroten van zelfredzaamheid, preventie en signalering.
De pilot laat zien dat het vormen van een netwerk tussen life coaches, projectleiding en doorverwijzers is gelukt. Dit netwerk zorgt voor een soepele overgang tussen de verschillende vormen van hulpverlening waar een cliënt gebruik van maakt. Slechts een enkele keer is een cliënt niet goed doorverwezen.

Doorverwijzers en life coaches zijn erg tevreden over de projectleider. Belangrijk voor het soepel laten verlopen van de pilot, het leggen van verbindingen en het oplossen van problemen. Een dienstbare, deskundige, betrokken en faciliterende rol is een belangrijke succesfactor.

Alle partijen zien dat de meeste cliënten stappen vooruit doen in hun ontwikkeling. Of dat altijd bijdraagt aan zelfredzaamheid in het dagelijks leven, is niet te zeggen. Dat is ook niet exact gemeten. Wel wijzen antwoorden op deze vraag op een grotere zelfstandigheid. Er zijn voorbeelden van cliënten die nu wel alleen op pad durven gaan of beter kunnen inschatten wanneer ze hulp moeten inschakelen. Bovendien is de focus van life coaches altijd gericht op zelfredzaamheid, met de nadruk op wat iemand wél kan; een cruciaal onderscheid tussen coaching en begeleiding.

'De focus van life coaches is altijd gericht op zelfredzaamheid'

Het lijkt erop dat de waakvlamvoorziening bijdraagt aan het voorkomen van een toename van problemen bij mensen met een lvb. Life coaches en doorverwijzers hebben hier verschillende verhalen over. Zo vertelt een doorverwijzer dat een cliënt in aanraking dreigde te komen met justitie, maar door inzet van de life coach uit het criminele circuit bleef. Een belangrijke indicator is de grote tevredenheid van cliënten zelf. Zij ervaren veel steun en hulp van de life coach, waar ze met al hun vragen en problemen terecht kunnen. Dit kan ook een dempende werking hebben op problemen in hun dagelijks leven.

Bij het thema ‘signalering’, luidde de vraag: helpt de waakvlamfunctie bij het tijdig inschakelen van benodigde extra ondersteuning, waardoor snel hulp beschikbaar is en erger wordt voorkomen? In enkele gevallen is de hulp inderdaad opgeschaald en zijn mogelijk grotere problemen voorkomen. Overigens weten de life coaches de extra ondersteuning goed te vinden. Bovendien bieden gesprekken met de life coach cliënten steun in de overbruggingsperiode naar zwaardere zorg. Coaching overbrugt zo de wachttijden.